درخواست اعسار و انواع اعسار

درخواست اعسار یکی از پر کاربرد ترین دعاوی مطروحه در محاکم دادگستری می باشد . در خواست اعسار و انواع آن موضوع مورد بررسی این نوشتار می باشد . اعسار به این معنا است که فرد از نظر مالی در شرایطی است که توانایی پرداخت بدهی خود را ندارد. اعسار در لغت از کلمه ی عسر گرفته شده و به معنی رنج و سختی است. در اصطلاح حقوقی نیز مفهوم اعسار آن است که فرد توان پرداخت بدهی خود را ندارد . اعسار می تواند به دو صورت اعسار نسبت به هزینه دادرسی یا اعسار نسبت به محکوم به باشد.

انواع درخواست اعسار

درخواست اعسار مانند سایر دعاوی انواع متعدد و متنوعی دارد که عبارتند از :

• اعسار از هزینه دادرسی

به موجب ماده 504 قانون آیین دادرسی مدنی اعسار از هزینه دادرسی در مواقعی مطرح میشود که ، کسی به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تادیه ( پرداخت ) هزینه دادرسی نیست . به چنین شخصی معسر گفته می شود .

مطابق این ماده شخص به دو جهت معسر شناخته می شود : الف . یا اینکه دارایی او به حدی نباشد که که بتواند هزینه دادرسی را بپردازد . ب . یا این که او مال و اموال دارد اما دسترسی به آنها ندارد . مانند اینکه شخصی ملکی دارد ولی در تصرف دیگری بوده و از منافع آن نیز محروم است .درخواست اعسار از هزینه دادرسی هم ضمن دادخواست اصلی و هم به صورت جداگانه قابل طرح است .

اگر دعوی اعسار از هزینه ی دادرسی اثبات شود، در این صورت مدعی معاف از پرداخت هزینه دادرسی خواهد بود . البته در برخی از مواقع زمان پرداخت هزینه به زمان دیگری موکول می شود.

• اعسار از محکوم به

در خواست اعسار از محکوم به در مواقعی مطرح می شود که محکوم علیه حکم ، محکوم به پرداخت مالی شده باشد اما به علت ناتوانی مالی و بی بضاعتی نسبت به پرداخت محکوم به اظهار ناتوانی میکند .درخواست اعسار از محکوم به در قلمرو احکامی راه دارد که محکوم به آنها پرداخت مالی به دیگری است اعم از اینکه رد مال عینی باشد ( در صورتی که رد عین ممکن نباشد ) یا دینی باشد .

بنابراین در موادی که شخصی به موجب رای قطعی محکوم به پرداخت مالی شده است مانند مطالبه مهریه یا پرداخت وجه چک و توان مالی پرداخت آن را ندارد و مدعی عدم تمکن مالی و اعسار است باید درخواست اعسار از محکوم به را تقدیم دادگاه نماید .

• اعسار از پرداخت جزای نقدی

به موجب ماده 539 قانون آیین دادرسی کیفری ادعای اعسار و عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجای جزای نقدی در قالب درخواست اعسار و تقسیط جزای نقدی امکان پذیر است . ماده مزبور مقرر می دارد : دادخواست تقسیط جزای نقدی از تاجر پذیرفته نمی شود . تاجری که متقاضی تقسیط محکوم به است باید مطابق مقررات قانون تجارت دادخواست ورشکستگی دهد . کسبه جز مشمول این ماده نیستند . بنابراین در صورتی که شخصی به موجب رای دادگاه کیفری محکوم به پرداخت جزای نقدی شده باشد می تواند درخواست اعسار و تقسیط از جزای نقدی به دادگاه صادر کننده حکم تقدیم نماید .

مستند قانونی درخواست اعسار

مستند قانونی درخواست اعسار از پرداخت محکوم به مواد 55 ، 503 ، 504 ، 505 و 506 قانون آیین دادرسی مدنی و موادی از قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394 می باشد . ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مقرر می دارد : معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد. تبصره ماده مزبور نیز مقرر داشته است : عدم قابلیت دسترسی به مال در حکم نداشتن مال است. اثبات عدم قابلیت دسترسی به مال برعهده مدیون است.

مهلت درخواست اعسار از محکوم به

مطابق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، محکوم علیه می تواند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ اجراییه بدون نیاز به سپردن تامین و پس از آن با معرفی کفیل یا وثیقه دعوای اعسار از محکوم به اقامه نماید . نکته قابل ذکر اینکه در صورت طرح دادخواست اعسار در مهلت قانونی جلب و بازداشت محکوم علیه ( بدهکار ) منتفی می شود .

دادگاه صالح به رسیدگی در دعوای اعسار از محکوم به

به موجب ماده ۱۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394 دعوای اعسار در مورد محکومٌ به در دادگاه نخستین رسیدگی کننده به دعوای اصلی یا دادگاه صادرکننده اجراییه و به طرفیت محکومٌ له اقامه می شود
نکته حایز اهمیت اینکه به موجب ماده ۱۴ قانون مزبور دعوای اعسار غیرمالی است و در مرحله بدوی و تجدیدنظر خارج از نوبت رسیدگی می شود.

نحوه رسیدگی به درخواست اعسار

مطابق ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ، مدعی اعسار باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول، به طور مشروح، مشتمل بر میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک ها و یا مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب های مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند.

در مواردی که بار اثبات اعسار برعهده مدیون است و نیز در مواردی که سابقه ملائت او اثبات شده باشد هرگاه مدیون بخواهد ادعای خود را با شهادت شهود ثابت کند باید شهادتنامه کتبی حداقل دو شاهد را به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضمیمه نماید. شهادتنامه مذکور باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد، متضمن منشأ اطلاعات و موارد مندرج در ماده (۹) این قانون باشد.

شرایط استشهادیه درخواست اعسار

به موجب ماده ۹ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی شرایط استشهادیه باید از این قرار است : باید علاوه بر هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاشِ مدعی اعسار، به این امر تصریح کند که با مدیون به مدتی که بتواند نسبت به وضعیت معیشت وی اطلاع کافی داشته باشد، معاشرت داشته و او افزون بر مستثنیات دین هیچ مال قابل دسترسی ندارد که بتواند به وسیله آن دین خود را بپردازد.استشهادیه اعسار باید به امضا حداقل دو نفر مرد برسد .

درخواست اعسار از طرف تجار و شرکتهای تجاری

برابر ماده 15 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ، دادخواست اعسار از تجار پذیرفته نمی شود و آنان در صورتی که مدعی اعسار باشند ، باید تقاضای ورشکستگی خود را درخواست کنند . در خصوص شرکتهای تجاری نیز درخواست اعسار به همین دلیل ممکن نیست .