جلب ثالث در قانون آیین دادرسی مدنی

جلب ثالث در قانون آیین دادرسی مدنی بموجب ماده 135 این گونه تعریف شده است : (( هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا درمرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر. )) به عبارتی، دعوای جلب ثالث زمانی مطرح می شود ، که یکی از طرفین دعوا ثالثی را  که  در پرونده حضور ندارد و در جریان دادرسی نیست را به صورت اجباری به  پرونده وارد می نماید. شخصی که ثالث را جلب می نماید را جالب ثالث ، و ثالثی که جلب می شود را مجلوب ثالث می نامند.

انواع جلب ثالث در قانون آیین دادرسی مدنی 

الف.جلب ثالث اصلی:

جلب ثالث اصلی از طرف خواهان دعوای اصلی مطرح می شود تا مجلوب ثالث را همانند خوانده دعوای اصلی محکوم نماید. دلیل محکومیت مجلوب ثالث ممکن است به علت خواسته دعوای اصلی و یا موضوع متفاوت دیگرمرتبط به دعوای اصلی باشد. با این توضیح که منشا دعوای جلب ثالث باید با دعوای اصلی واحد باشد و یا به آن ارتباط داشته باشد ، تا ضمن پرونده اصلی قابل طرح و رسیدگی باشد.

نکته مهم اینکه ، خوانده دعوای اصلی می تواند با ارائه دفاعیات مانع محکومیت خود و متعاقبا محکوم شدن مجلوب ثالث به جای خود شود یا مجلوب ثالث را درمحکومیت خود شریک نماید.

ب.جلب ثالث تقویتی : 

جلب ثالث می تواند تقویتی باشد، خواهان یا خوانده دعوای اصلی می تواند با طرح دعوای جلب ثالث نسبت به تقویت دعوای خود یا موضع دفاع خود اقدام نماید. دعوای جلب ثالث تقویتی هم باید مثل دعوای جلب ثالث اصلی دارای وحدت منشا یا به عبارتی دلیل به وجود آمدن دعوای جلب ثالث با دعوای اصلی یکی باشد یا ارتباط  کامل داشته باشد ، تا امکان رسیدگی ضمن یک دعوا را داشته باشد.

جهات و دلایل طرح دعوای جلب ثالث 

گاهی بنا به دلایلی لازم است تا شخص دیگری به جز خواهان و خوانده نیز در دعوا حضور یابند ، این جهات و دلایل می تواند به شرح زیر باشد.

الف.طرفین دعوا ممکن است نگران باشند که بعد از صدور رای شخص ثالثی از مزیت دعوای اعتراض ثالث استفاده نماید و موجب نقض شدن رای صادره شود. که جلب ثالث به دادرسی موجب تعیین تکلیف اعتراض احتمالی ایشان خواهد شد. دعوای جلب ثالث با صدور حکم نسبت به آن دارای اعتبار امر مختومه می باشد و ضمن دعوای اصلی نسبت به آن تعیین تکلیف می شود و امکان طرح همان دعوا را در دادگاه منتفی می نماید.

پ.دردعوای جلب ثالث تقویتی ، با جلب ثالث به دادرسی می توان با ارائه مستندات علیه وی یا اخذ توضیحات از وی نسبت به تقویت موضع دعوای اصلی یا دفاع در پرونده بهره برد.

شرایط عمومی اقامه دعوای جلب ثالث ( شرایط جلب ثالث درمرحله بدوی ) 

برای اقامه دعوای جلب ثالث رعایت شرایط اعلامی مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی از جمله مواد 2 و 51  آن لازم است. که به اختصارعبارتند از:

1.دارا بودن اهلیت اقامه دعوا یا به عبارتی خواهان محجور از قبیل کودک ، سفیه و مجنون نباشد یا دارای سن مقرر قانونی بلوغ دردعاوی غیرمالی و رشد در دعاوی مالی باشد.

2.ذی نفع و ذی حق بودن در دعوا

3.مشروع بودن خواسته

4.عدم رسیدگی سابق به پرونده ( عدم اعتبار امر مختومه )

5.طرح دعوا در قالب دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی قانونی

6.طرف دعوا قراردادن مجلوب ثالث و سایر اصحاب دعوا در ستون دادخواست جلب ثالث

7.ذکرجهت یا جهاتی که براساس آن جالب ثالث خود را مستحق مطالبه خواسته ادعایی می داند.

8.ذکرادله و مستندات درستون دادخواست  که جالب ثالث برای اثبات حقانیت خود به آنها استناد می نماید.

9.ارائه مدارک مثبت سمت درصورت طرح دعوا از طرف شخص حقوقی یا محجور

10.امضای ذیل دادخواست

شرایط اختصاصی اقامه دعوای جلب ثالث ( نحوه تنظیم دادخواست جلب ثالث ) 

1.دارا بودن وحدت منشا یا ارتباط کامل با دعوای اصلی 

خواهان دعوای جلب ثالث علاوه بر دارا بودن شرایط عمومی دادخواست ، موظف به رعایت شرایط اختصاصی دیگری جهت تنظیم دادخواست جلب ثالث می باشد ، از جمله اینکه بموجب ماده 17 قانون آیین دادرسی مدنی ، دعوای جلب ثالث باید با دعوای اصلی دارای وحدت منشا یا دارای ارتباط کامل باشد که بتوان نسبت به لف آن با پرونده اصلی و رسیدگی همزمان دردادگاه رسیدگی کننده به پرونده اصلی اقدام نمود.

به عنوان مثال ، اگرموضوع پرونده اصلی دعوای الزام به تنظیم سند رسمی ملک باشد ، نمی توان بابت مطالبه وجه چک از باب پرداخت محصول زمین درخواست جلب ثالث نمود.

2. دعوای جلب شخص ثالث باید به طرفیت اصحاب دعوای اصلی و مجلوب ثالث مطرح شود، در غیر این صورت با  صدور قرار رد دعوا مواجح خواهد شد.
3. دعوای جلب ثالث می بایست  در شعبه رسیدگی به پرونده اصلی مطرح شود.

بموجب مقررات قانون آئین دادرسی مدنی رعایت صلاحیت ذاتی و محلی مرجع رسیدگی به پرونده لازم الاجرا است. ولی بموجب مقررات جلب ثالث امکان نقض مقررات صلاحیت محلی استثنائا امکان پذیرشده است و خواهان جلب ثالث می تواند برخلاف مقررات صلاحیت محلی نسبت به طرح پرونده در حوزه دادگاه رسیدگی به پرونده اصلی اقدام نماید.

4. رعایت مهلت قانونی جهت طرح دعوای جلب ثالث 

برخلاف دعوای اعتراض شخص ثالث که مقید به مهلت نیست و سالها بعد ازصدورحکم هم  قابل طرح است. دادخواست جلب ثالث صرفا زمانی قابل طرح است که دعوای اصلی در جریان رسیدگی است و می بایست خواهان جلب ثالث تا پایان جلسه دادرسی نسبت به اعلام نظر خود در خصوص قصد طرح دعوای جلب ثالث به دادگاه اقدام نماید و ظرف سه روز از تاریخ جلسه نسبت به ثبت دادخواست جلب ثالث اقدام نماید.

شرط رسیدگی به دعوای جلب ثالث ( اثر رد دعوای اصلی بر دعوای جلب ثالث ) 

دعوای جلب ثالث، زمانی قابلیت استماع خواهد داشت که دعوای اصلی  برابر قانون و به صورت صحیح اقامه شده باشد و قابلیت رسیدگی داشته باشد و سپس یکی از اصحاب دعوا، نسبت به طرح ِدعوایِ جلب ثالث اقدام نماید ،  بنابراین در صورتی که دعوایِ اصلی، وفق مقرراتِ قانونی طرح نشود، دادگاه تکلیفی به رسیدگی به دعوایِ جلبِ ثالث نخواهد داشت.

مهلت اقامه دعوای جلب ثالث ( نظریه مشورتی در مورد جلب ثالث ) 

مهلت اقامه دعوای جلب ثالث در مرحله بدوی و تجدیدنظر یکسان است. که این امر درماده 135 قانون آئین دادرسی به شرح زیرمقرر شده است .(( هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می‌تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر. ))

در همین راستا اداره حقوقی قوه قضاییه در بموجب نظریه مشورتی شماره ۵۰۱۵/۷ در تعریف اولین جلسه دادرسی اعلام نموده است: ((نخستین جلسه دادرسی زمانی است که وقت رسیدگی به خواهان و خوانده ابلاغ و رسیدگی شروع شده است.))  برهمین اساس هر زمانی به جز این زمان دیگر جلسه اول دادرسی نیست و خواهان و خوانده ، فقط تا پیش از پایان این مقطع زمانی می توانند نسبت به طرح دادخواست جلب ثالث اقدام نمایند.

هزینه اقامه دعوای جلب ثالث 

هزینه ثبت دادخواست جلب ثالث برابر با دعوای اصلی در هر مرحله از رسیدگی بدوی یا تجدیدنظر خواهد بود. به عنوان مثال درحال حاضر درمرحله  دادرسی بدوی در دعاوی مالی تا دویست میلیون ریال هزینه دادرسی دو نیم درصد ارزش خواسته و مازاد آن سه ونیم درصد نسبت به مازاد دویست میلیون ریال می باشد.

آیا امکان جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر وجود دارد؟ ( شرایط جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر ) 

بموجب ماده 135 قانون آیین دادرسی مدنی امکان طرح دعوای جلب ثالث درمرحله تجدیدنظر وجود دارد. ولی با توجه به اینکه غالبا وقت رسیدگی در این مرحله تشکیل نمی شود، خواهان جلب ثالث بهتر است ، همزمان با تجدیدنظرخواهی نسبت به ثبت دادخواست جلب ثالث نیز جهت ایجاد مشکل و تضییع حق خود اقدام نماید.

مهلت طرح دعوای جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر

بموجب ماده 135 قانون آیین دادرسی مدنی ، شرایط  و مهلت طرح دعوای جلب ثالث درمرحله تجدیدنظر، مشابه مرحله بدوی است. که این نکته درماده 135 قانون آئین دادرسی به شرح زیرتعیین تکلیف شده است .

(( هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می‌تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس ازجلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر. ))

رد شدن دادخواست جلب ثالث در مرحله بدوی 

در صورتی که دادخواست جلب ثالث بنا به هردلیلی درمرحله بدوی رد شده باشد ، امکان طرح مجدد دعوای جلب ثالث درمرحله تجدیدنظر وجود دارد.

هزینه دادرسی جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر

هزینه دادرسی جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر معادل هزینه دادرسی دعوای اصلی در مرحله تجدیدنظر است.

جلب ثالث در شورای حل اختلاف 

بموجب ماده 22 آیین نامه اجرایی شورای حل اختلاف طرح دعاوی طاری از قبیل جلب ثالث و ورود ثالث  و دعوی تقابل در دعاوی در صلاحیت شورای حل اختلاف با فرض دارا بودن منشا یا ارتباط کامل با دعوای اصلی امکان پذیر است.

و در یک ماده مقرر شده است .در صورتی که هزینه دادرسی پرداخت شود، به دعوای جلب ثالث رسیدگی می شود ، رسیدگی به درخواست هایی که به صورت شفاهی مطرح و در صورت مجلس درج می‌گردد، منوط به پرداخت هزینه دادرسی مطابق مقررات می‌باشد.

آیا طرح دعوای جلب ثالث در دیوان عالی کشور امکان پذیر است؟ 

جلب ثالث در دیوان عالی کشور امکان پذیر نمی باشد. زیرا جلب ثالث مستلزم امکان ورود در خواسته و رسیدگی به ماهیت خواسته اعلامی می باشد. درحالی که دیوان عالی کشور جز در موارد استثنایی ، از بعد  شکلی  و از حیث رعایت قوانین و مقررات بر آرای صادره نظارت قضایی می نماید .

نظر مشورتي 7/98/1728 مورخ 1398/12/10 اداره كل حقوقي قوه قضائيه در مورد دعوای جلب ثالث .

استعلام :
در دادخواست جلب ثالث و يا وارد ثالث خواسته اين عناوين چه خواسته اي مي باشد آيا جالب يا وارد مي توانند خواسته اي مستقل از خواسته دعوي اصلي را طرح و تقاضا نمايند آيا الزاما ارتباط دو دعوا شرط است اگر به دليلي شكلي يا ماهوي دعوي اصيل بدوي رد شد دعوي جلب يا ورود نيز به تبع آن رد مي شود يا مي تواند مستقلاً رسيدگي گردد./ع
نظريه مشورتي اداره كل حقوقي قوه قضاييه :
اولاً، دعاوي ورود يا جلب ثالث عنوان خواسته نيست بلكه عنوان دعواي طاري است و در هر كدام از دعاوي يادشده و با لحاظ حقوق يا تكاليف احتمالي ثالث عنوان خواسته تعيين مي گردد. بنابراين با لحاظ مواد 132، 133، 139 و ذيل ماده 137 قانون آيين دادرسي دادگاه هاي عمومي و انقلاب در امور مدني مصوب 1379 و عمومات حاكم بر لزوم تعيين خواسته و تقويم آن به نظر حسب مورد، وارد و يا جالب ثالث بايد عنوان خواسته خود را درج نمايد تا بررسي داشتن ارتباط كامل با دعواي اصلي و يا وحدت منشاء و نيز طرح ايرادات نسبت به آن امكان پذير باشد. ثانياً، مستفاد از ماده 134 قانون ياد شده در باب دعواي ورود ثالث و نيز قسمت اخير ماده 137 قانون مرقوم در باب جلب ثالث، چون ترتيبات و جريان دادرسي در مورد دعاوي مذكور نيز همانند دادخواست اصلي است، لذا در مورد دعواي ورود ثالث يا جلب ثالث نيز ضمن رأي راجع به دعواي اصلي در خصوص پذيرش يا ردّ دعاوي مذكور اعم از آن كه اصلي باشند يا تقويتي، اتخاذ تصميم مي شود.

نظریه مشورتی شماره۲۰۷۸/۹۲/۷ ـ ۲/۱۱/۱۳۹۲ درمورد خواندگان دعوای جلب ثالث .

سؤال :در یک دعوای حقوقی خوانده تا پایان جلسه اول دادرسی به استناد ماده ۱۳۵ آیین دادرسی مدنی دادخواست جلب ثالث تقدیم می نماید. سوال این است که آیا این دادخواست باید به طرفیت همه اصحاب دعوای اصلی طرح گردد یا اینکه صرفاً خوانده دعوای جلب ثالث همان مجلوب ثالث است ؟ آیا طرح دادخواست جلب ثالث بدون طرف دعوا قرار دادن اصحاب دعوای اصلی جایز است؟

پاسخ : با توجه به اینکه ماده ۱۳۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ مقرر می دارد دادخواست جلب ثالث و رونوشت مدارک و ضمائم باید به تعداد اصحاب دعوا به علاوه یک نسخه باشد، در نتیجه باید نسخه ای از این دادخواست و ضمائم آن برای کلیه اصحاب دعوای اصلی ارسال شود؛ اما قید نام ایشان به عنوان خوانده در دادخواست گرچه ممکن است، ولی ضرورت ندارد. زیرا مفهوم جلب ثالث این است که یکی از اصحاب دعوای اصلی، ثالثی را به دادرسی در حال انجام فرا بخواند؛ بنابراین سایر اصحاب دعوا در برابر این اقدام (جلب ثالث) دارای حق دفاع هستند و این حق از نفس اقدام به جلب ثالث ناشی می شود. بنابراین چه جالب ثالث نام ایشان را در ستون خوانده قید بنماید یا ننماید، حق دفاع آنان در برابراین اقدام محفوظ است.

نظريه مشورتي اداره كل حقوقي قوه قضائيه شماره 1470/93/7 ـ 23/6/1393 درمورد دعوای جلب ثالث .

خواهان نمی تواند کسی را که در واقع باید به عنوان خوانده دعوی اصلی طرف دعوی واقع میشد به عنوان شخص ثالث به دادرسی جلب نماید. که اداره حقوقی نیز وفق نظریه اعلامی همین نظر را اعلام داشته است.

سؤال: آيا وفق ماده 135  قانون آيين دادرسي جلب شخص ثالث ناظر به موردي است كه طرفين پرونده در حين رسيدگي متوجه مي شوند كه بايد شخصي ثالثي را جلب نمايند يا اينكه شامل مواردي هم مي شود كه خواهان قبل از تقديم دادخواست بايد مجلوب را هم طرف دعوا قرار مي دادند كه از طرف دعوا قرار دادن وي خودداري نموده وسپس درحين رسيدگي درخواست جلب ثالث مطرح نموده است؟

پاسخ: خواهان نمي‌تواند کسي را که در واقع بايد خوانده دعواي اصلي باشد (مانند برخي از شرکاء ) به عنوان شخص ثالث به دادرسي جلب نمايد. بلکه بايد دادخواست ديگري عليه وي مطرح کرده و دراجراي ماده 103 قانون آئين دادرسي در امورمدني، تقاضاي رسيدگي توأم نمايد؛ زيرا وي شخص ثالث نيست و جلب وي به دادرسي به عنوان ثالث ، منافي حقوق دفاعي وي مي‌باشد. مثلاً طبق ماده 135 قانون آئين دادرسي دادگاه‌هاي عمومي و انقلاب در امور مدني، حتي درمرحله تجديدنظر نيز مي‌توان شخص ثالث را به دادرسي جلب کرد. حال اگر شخص ثالث، خوانده اصلي دعوي باشد، بدون اينکه درمرحله بدوي شرکت نموده باشد و محکوم شود، يک مرحله از دادرسي از وي سلب مي‌شود و دادگاه حق ندارد يک مرحله از دادرسي را از کسي سلب نمايد.