اعتراض به قرار منع تعقیب 

اعتراض به قرار منع تعقیب به موجب بند الف ماده 270 قانون آیین دادرسی مدنی از جمله حقوق شاکی در صورت صدور قرار منع تعقیب توسط مقامات دادسرا می باشد . قرار منع تعقیب به عبارت ساده به معنای رد شکایت شاکی توسط قاضی دادسرا می باشد . اگر شکایت شاکی نسبت به شخصی ، بعد از انجام تحقیقات مقدماتی در دادسرا ( بازپرسی یا دادیاری ) قرار منع تعقیب صادر شود شاکی حق اعتراض نسبت به تصمیم دادیار یا بازپرس خواهد داشت . اعتراض به قرار منع تعقیب از طریق دفاتر خدمات قضایی باید ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ انجام شود.

موارد صدور قرار منع تعقیب در دادسرا

موارد صدور قرار منع تعقیب توسط بازپرس یا دادیار به موجب ماده 265 قانون آیین دادرسی مدنی که مقرر می دارد : بازپرس در صورت جرم بودن عمل ارتکابی و وجود ادله کافی برای انتساب جرم به متهم، قرار جلب به دادرسی و در صورت جرم نبودن عمل ارتکابی و یا فقدان ادله کافی برای انتساب جرم به متهم، قرار منع تعقیب صادر و پرونده را فوری نزد دادستان ارسال می کند ، عبارت است از موارد زیر :

1 . رفتار ارتکابی جرم نباشد.

2 . رفتار ارتکابی جرم است، اما دلایل کافی برای انتساب جرم به مشتکی عنه وجود ندارد.

نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب

نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب از این قرار است که بعد از ابلاغ قرار منع تعقیب شخصی که میخواهد از قرار صادره شکایت کند ابتدا باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و پس از پر کردن فرم مربوطه و پیوست کردن لایحه، اعتراض خود را ثبت کند. اعتراض به قرار منع تعقیب باید در مهلت قانونی ده روزه انجام شود .
بهتر است تمامی مدارک و مستندات شکایت و دلایل اعتراض به لایحه اعتراضی پیوست شوند تا دادگاه برای مطالعه آن، نیازی به مرور مجدد پرونده نداشته باشد.

مرجع صالح رسیدگی به اعتراض منع تعقیب 

مطابق ماده 271 قانون آیین دادرسی کیفری مرجع رسیدگی به اعتراض به قرارهای قابل اعتراض دادسرا حسب مورد دادگاه کیفری دو ، دادگاه کیفری یک و دادگاه انقلاب است . یعنی با توجه به اینکه رسیدگی به اصل اتهام در صلاحیت کدامیک از مرجع قضایی فوق است اعتراض به قرار منع تعقیب نیز در آن مرجع رسیدگی خواهد شد به عنوان مثال رسیدگی به جرایم که مجازات آنها سلب حیات است مانند قتل که در صلاحیت دادگاه کیفری یک است ، رسیدگی به اعتراض قرار منع تعقیب در خصوص شکایت قتل در دادگاه کیفری یک انجام می شود . رای صادره نیز وفق مقررات قابل اعاده دادرسی کیفری می باشد.

تصمیمات دادگاه نسبت به اعتراض قرار منع تعقیب

بعد از اعتراض شاکی نسبت به قرار منع تعقیب و ارجاع اعتراض به شعبه صالح به رسیدگی ، به موجب ماده 274 و 273 قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه نسبت به قرارمنع تعقیب مورد اعتراض، درجلسه فوق العاده رسیدگی می کند و درنهایت تصمیم دادگاه نسبت به اعتراض قرار منع تعقیب به 3 شکل خواهد بود :

1 .  تایید قرار دادسرا

در صورتی که نظر دادگاه مبتنی بر این باشد که  قرار منع تعقیب با توجه به مفاد پرونده و تحقیقات صورت گرفته، به طور صریح و مطابق با قانون صادر شده باشد؛ دادگاه با رد اعتراض شاکی، قرارصادر شده را تایید می نماید. قرار رد اعتراض شاکی و تایید منع تعقیب دادسرا، قطعی و غیرقابل اعتراض خواهد بود.

2 .نقض قرار و قبول اعتراض شاکی

اگر دادگاه بعد از رسیدگی  با توجه به مفاد پرونده و مستندات و دلایل شاکی، به این نتیجه برسد که قرار منع تعقیب صحیح نبوده است، مطابق ماده 274 قانون آیین دادرسی کیفری قرار را نقض و قرار جلب به دادرسی صادر می کند تا پرونده مجددا به دادسرا اعاده شود. سپس بازپرس، متهم را احضار می نماید و اتهام را به وی تفهیم می کند و پس از اخذ تامین مناسب و دریافت آخرین دفاع متهم و قرار مجرمیت و کیفرخواست، پرونده را به دادگاه ارسال می کند.

3 .نقص تحقیقات

در صورتی که دادگاه بعد از رسیدگی به اعتراض منع تعقیب  ، به این نتیجه برسد که تحقیقات انجام شده از سوی دادسرا، به صورت ناقص صورت گرفته، در این صورت بدون آنکه نفیا یا اثباتا در رابطه با اعتراض شاکی تصمیمی اتخاذ کند و صحت و سقم آن را تعیین نماید، قرار رفع نقص صادر کرده و پرونده مجددا به دادسرا و شعبه مربوطه اعاده شده تا رفع نقص یا نقایص صورت بگیرد. البته باید متذکر شد که براساس ماده 274 قانون آیین دادرسی کیفری، خود دادگاه نیز می تواند بدون ارجاع مجدد پرونده به دادسرا اقدام به تکمیل تحقیقات کند.

آثار صدور قرار منع تعقیب 

با صدور قرار منع تعقیب، مقام دادسرا موظف به رفع ممنوع الخروجی و رفع تامین کیفری متهم ( رفع بازداشت وثیقه متهم ) می باشد.

نمونه لایحه اعتراض به قرار منع تعقیب 

ریاست محترم دادگاه کیفری دو

با سلام و درود

احتراما اینجانب …………….. نسبت قرار منع تعقیب شماره ………………. صادره از شعبه اول بازپرسی به شرح زیر اعتراض داشته و تقاضای نقض قرار صادره و تکمیل تحقیقات و تعقیب و مجازات مشتکی عنه مستدعیست .

ریاست محترم دادگاه ، شعبه اول بازپرسی به هیچ یک از دلایل ارائه شده توجه و رسیدگی ننموده اند  از جمله شهادت شهود تعرفه شده که علیرغم حضور در دادسرا ، اظهارات شهود در شعبه اول گرفته نشد و تحقیق از شهود به عمل نیامده است و به علاوه اینکه با عنایت به اینکه موضوع سوء استفاده از سفید امضاء می باشد و نیازمند ارجاع به کارشناس بوده و علیرغم تقاضای اینجانب جهت کارشناسی به موجب لایحه پرونده بدون انجام کارشناسی و بدون رسیدگی به دلایل و به صرف انکار مشتکی عنه قرار منع تعقیب صادر شده است . این در حالی است که دلایلی مبتنی بر وقوع جرم از سوی شاکی ارئه شده است و نیازمند انجام تحقیقات کامل و رسیدگی به دلایل می باشد .

علیهذا با عنایت به مراتب فوق تقاضای نقض قرار صادره از شعبه اول و انجام تحقیقات مقدماتی و بررسی دلایل ارایه شده مستدعیست .

نظریه مشورتی  1420/96/07 مورخ  1396/06/25  اداره کل حقوقی قوه قضاییه درخصوص منع تعقیب

با توجه به اینکه رسیدگی به دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم که امری است حقوقی، علی‌الاصول در صلاحیت دادگاه حقوقی است النهایه قانونگذار استثنائاً و بنا به مصالحی اجازه داده که دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم به همان دادگاه جزایی رسیدگی‌کننده به جرم تقدیم و در آن دادگاه مورد رسیدگی قرار گیرد ولی این صلاحیت رسیدگی مطلق نیست و چنانچه پرونده در دادسرا منجر به صدور قرار منع تعقیب گردد و در صورت تأیید این قرار از سوی دادگاه و قطعی شدن آن، دادسرا تکلیفی در خصوص ارسال پرونده به دادگاه جزایی جهت رسیدگی به دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم ندارد چون دادگاه کیفری نیز فقط ضمن رسیدگی به دعاوی کیفری می‌تواند به امر حقوقی (ضرر و زیان ناشی از جرم) رسیدگی نماید و موضوع از شمول مقررات ماده 20 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 خارج است.