فرجام خواهی حقوقی ، از طرق اعتراضی و فوق العاده ی شکایت از احکام می باشد، که بر اساس آن صرفا منطبق بودن یا نبودن رای صادره با موازین شرعی و قانونی به صورت شکلی بررسی می شود و دیوان عالی کشور وارد ماهیت دعوا نمی شود. فلذا امکان طرح دعوای تقابل ، ورود ثالث ، جلب ثالث در رسیدگی فرجامی مجاز نیست.
شرایط فرجام خواهی در امور حقوقی
با توجه به اینکه فرجام خواهی حقوقی یکی از روش های فوق العاده اعتراض به آرای دادگاه ها می باشد، بر همین اساس تنها با دارا بودن شرایط مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی امکان فرجام خواهی وجود خواهد داشت.
- رای باید از احکام و قرارهایی باشد، که در قانون امکان فرجام خواهی حقوقی نسبت به آنان پیش بینی شده است.
- فرجام خواه در مهلت مقرر قانونی می بایست نسبت به فرجام خواهی اقدام نماید.
- حکم یا قرار صادره می بایست خلاف موازین قانونی یا شرعی باشد و این مخالفت مورد تائید شعب دیوان عالی کشور در نقض یا ابرام رای مورد فرجام خواهی قرار گیرد.
آرای قابل فرجام خواهی در امور حقوقی
آرای قابل فرجام خواهی حقوقی بسته به اینکه رای مورد اعتراض مورد تجدیدنظرخواهی واقع شده یا نشده اند متفاوت و به شرح زیراست.
-
آرای قابل فرجام خواهی دادگاه های بدوی
بموجب ماده 367 قانون آیین دادرسی مدنی ، آرای دادگاههای بدوی که به علت عدم درخواست تجدیدنظر قطعیت یافته ، قابل فرجام خواهی نمی باشد، مگر در موارد زیر:
الف.احکام:
1.احکامی که خواسته آن بیش ازمبلغ بیست میلیون ( 20.000.000 ) ریال باشد.
2.احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت
ب. قرارهای زیر مشروط به این که اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد.
1.قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد.
2.قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
-
آرای دادگاههای تجدیدنظر استان قابل فرجام خواهی نیست، مگر در موارد زیر:
الف.احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن ، طلاق ، نسب ، حجر و وقف
ب.قرارهای زیر مشروط به این که اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد:
1.قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد.
2.قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.
احکامی که قابل فرجام خواهی نمی باشند؟
بموجب ماده 369 قانون آیین دادرسی مدنی احکام زیر اگر چه از مصادیق بندهای الف در دو ماده 368 ( در بند مذکور بیان شد ) باشند ، حسب مورد قابل رسیدگی فرجامی نخواهند بود:
1.احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه.
2.احکام مستند به نظریه یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به طور کتبی رای آنها را قاطع دعوا قرار داده باشند.
3.احکام مستند به سوگند که قاطع دعوا باشند.
4.احکامی که طرفین حق فرجام خواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند.
5.احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به دعاوی اصلی راجع به متفرعات آن صادر می شود ، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.
6.احکامی که به موجب قوانین خاص غیر قابل فرجام خواهی است.
نحوه فرجام خواهی حقوقی
فرجام خواه جهت ثبت دادخواست فرجام خواهی خود می بایست با مراجعه به دفترخدمات قضایی به ثبت نام خود درسامانه ثنا و متعاقبا ثبت دادخواست فرجام خواهی جهت ارسال به شعبه صادرکننده رای اقدام نماید ، با ارجاع پرونده به شعبه صادرکننده ، مدیر دفتر درصورتی که دادخواست تکمیل باشد ، یک نسخه از دادخواست و پیوستهای آن را برای طرف دعوا ارسال می کند ، تا ظرف 20 روز به طورکتبی پاسخ دهد. پس ازانقضای مهلت یاد شده اعم از این که پاسخی رسیده یا نرسیده باشد ، پرونده را همراه با پرونده مربوط به رای فرجام خواسته ، به دیوان عالی کشور ارسال می نماید.
موارد و جهات و دلایل فرجام خواهی حقوقی ( موارد و جهات و دلایل نقض رای در دیوان عالی کشور )
براساس ماده 371 قانون آیین دادرسی مدنی جهات و موارد نقض احکام و قرارها در دیوان عالی کشور عبارتند از:
1.دادگاه صادر کننده رای فاقد صلاحیت ذاتی باشد.
2.رای صادره خلاف موازین شرعی و مقررات قانونی شناخته شود.
3.عدم رعایت اصول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا درصورتی که به درجه ای ازاهمیت باشد ، که رای را از اعتبار قانونی بیندازد.
4.آرای صادره مغایر با یکدیگر، بدون سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد.
5.تحقیقات پرونده ناقص انجام شده و یا به دلایل و مدافعات طرفین توجه نشده باشد.
نحوه رسیدگی به فرجام خواهی در دیوان عالی کشور
با ارسال پرونده به دیوان عالی کشور، شعبه رسیدگی کننده با بررسی پرونده و از حیث نظارت قضایی بر حسن اجرای قوانین و مقررات نسبت به تطبیق انطباق یا عدم انطباق رای مورد فرجام خواهی با موازین شرعی و قانونی اقدام نماید.
در صورت انطابق با قانون نسبت به ابرام رای اقدام می نماید و در صورت نقض بسته به جهات زیر اتخاذ تصمیم می نماید.
الف.اگر رای صادره به صورت قرار یا حکمی باشد به جهت نقص تحقیقات نقض شده باشد ، رسیدگی مجدد به دادگاه صادر کننده رای ارسال می کند.
ب.اگر رای به علت عدم صلاحیت دادگاه نقض شده باشد ، به دادگاهی که دیوان عالی کشور صالح بداند ، ارجاع می گردد.
ج.در سایر موارد نقض ، پرونده را به شعبه هم عرض دادگاه صادر کننده رای ارجاع می دهد
آیا فرجام خواهی مانع اجرای حکم می باشد؟
بموجب ماده 386 قانون آیین دادرسی مدنی ، فرجام خواهی حقوقی اجرای حکم را تا زمانی که حکم نقض نشده باشد ، به تاخیر نمی اندازد، لکن در خصوص دعاوی مالی و غیر مالی به ترتیب زیر عمل می شود.
الف. چنانچه محکوم به مالی باشد ، در صورت لزوم به تشخیص دادگاه قبل از اجرا از محکوم له تامین مناسب اخذ خواهد شد.
ب.چنانچه محکوم به غیرمالی باشد و به تشخیص دادگاه صادر کننده حکم ، محکوم علیه تامین مناسب بدهد ، اجرای حکم تا صدور رای فرجامی به تاخیر خواهد افتاد.
ورود ثالث و جلب ثالث در فرجام خواهی حقوقی
همانگونه که بیان شد، با توجه به اینکه فرجام خواهی حقوقی ، از طرق اعتراضی و فوق العاده شکایت از احکام می باشد ، که بر طبق آن صرفا منطبق بودن یا نبودن رای با موازین شرعی و قانونی به صورت شکلی رسیدگی می شود و لذا دیوان عالی کشور وارد در ماهیت دعوا نمی شود. بر همین اساس امکان طرح دعوای ورود ثالث ، جلب ثالث و دعوای تقابل در رسیدگی فرجامی مجاز نیست و لذا دیوان عالی کشور تنها رای صادره را ابرام یا نقض می نماید.
مدت زمان رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور
مدت زمان صدور رای در دیوان عالی کشور مشخص نیست. ولی با توجه به حجم بالای پرونده های ارجاعی ، غالبا اعلام نظر نسبت به پرونده های مطروحه بین سه ماه تا یکسال بطول می انجامد.
پیگیری پرونده در دیوان عالی کشور
رسیدگی در دیوان عالی کشور به صورت غیر حضوری و شکلی است، مگر اینکه شعب دیوان نسبت به احضار اصحاب دعوا اقدام نمایند و شعب دیوان عالی کشور غالبا از پذیرش حضوری اصحاب دعوا امتناع می شود و با مراجعه به دبیرخانه دیوان امکان اخذ اطلاعات نسبت به روند پرونده وجود دارد. ولی با این حال با مراجعه به سامانه ثنا ( adliran.ir ) و با وارد نمودن مشخصات هویتی و رمز کاربری خود نسبت به بررسی روند پرونده اقدام نمایند.
مرجع رسیدگی به فرجام خواهی حقوقی
دیوان عالی کشور به عنوان بالاترین مرجع قضایی کشور از حیث انطباق یا عدم انطباق رای صادره با شرع و قانون نسبت به درخواست فرجام خواهی رسیدگی می نماید.
