اعتراض ثالث حقوقی تنها راه و طریقی است که اشخاص ثالث که در موضوع دعوا و رای صادره دخالت نداشته اند و مدعی هستند رای صادره به حقوق آنها خللی وارد کرده است می توانند به موجب ماده ۴۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی نسبت به رای و دادنامه صادره اعتراض نمایند .ماده ۴۱۷ قانون مزبور مقرر می دارد : اگر در خصوص دعوایی ُ رایی صادر شود که به حقوق شخص ثالث خللی وارد آورد و آن شخص یا نماینده او در دادرسی که منتهی به رای شده است به عنوان اصحاب دعوا دخالت نداشته باشد ُ می تواند نسبت به آن رای اعتراض نماید.
لازم به ذکر است، اعتراض ثالث حقوقی با دعوای اعتراض ثالث اجرایی علیرغم تشابه اسمی دو مقوله مجزای از یکدیگر هستند. که هریک دارای شرایط و آثار متفاوتی هستند و به مانند اعاده دادرسی حقوقی از طرق فوق العاده اعتراض به آرای قضایی می باشند.
شرایط اعتراض ثالث حقوقی
شرایط اعتراض ثالث به موجب ماده ۴۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی به طور خلاصه عبارت است از :
۱.در دعوایی حکم یا قراری باید صادر شده باشد .
۲. شخص ثالث از حکم یا قرار صادره باید متضرر شده باشد و به حق یا حقوق او خللی وارد شده باشد .
۳. شخص ثالث در جریان دعوا ِ موضوع حکم یا قرار دخالت نداشته باشد .
آرای مشمول اعتراض ثالث حقوقی
اینکه نسبت به چه آرایی می توان اعتراض ثالث انجام داد ؟ با توجه به ماده ۴۱۸ و ۴۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۴۴ قانون امور حسبی باید گفت آرای مشمول اعتراض ثالث عبارت اند از :
۱.کلیه احکام و قرارهای صادره از محاکم عمومی انقلاب و تجدید نظر
۲. احکام صادره از سوی داور درمواردی که موضوع اختلاف و دعوا به داوری ارجاع شده است
۳ . تصمیم دادگاه در امور حسبی به شرطی که متضمن ضرری برای شخص ثالث باشد .
شرایط اصحاب دعوای اعتراض ثالث حقوقی
۱.معترض باید ثالث باشد یعنی شخصی که اعتراض ثالث نسبت به رآیی دارد نباید از اصحاب دعوای منتهی به صدور باشد . به عبارت دیگر در دعوایی که منجر به صدور رای شده است نه به عنوان خوانده و نه خواهان ( اصالتا و وکالتا ) در دعوا حضور نداشته باشد .
۲ . معترض ثالث باید ذینفع باشد .معترض باید به مانند هر مدعی دیگری به موجب ماده ۴۱۷ ( خلل به حقوق ثالث ) و البته ماده ۲ قانون آیین دادرسی در طرح دعوای اعتراض ثالث ذینفع باشد .
۳ . به موجب ماده ۴۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی اعتراض ثالث باید علیه و به طرفیت اصحاب دعوایی که منتهی به صدور رای شده است باشد یعنی باید علیه محکوم له و محکوم علیه رای مورد اعتراض مطرح گردد .
انواع اعتراض ثالث حقوقی
۱.اعتراض ثالث اصلی : در موادری مطرح می شود که شخص ثالث به هر وسیله ای ِ از رای مورد اعتراض آگاه شده باشد و نسبت به اعتراض نماید .در این صورت شخص ثالثی که رایی را مخل حقوق خود می داند اقدام به طرح دعوای اعتراض ثالث می نماید .
۲. اعتراض ثالث طاری : اعتراضی است که یکی از طرفین دعوا به رایی که سابقا در دادگاهی صادر شده است و طرف دیگر برای اثبات ادعای خود در اثنای دادرسی به آن رای استناد می نماید مطرح می نماید .
مهلت دعوای اعتراض ثالث حقوقی
دعوای اعتراض ثالث مهلت ندارد .اعتراض ثالث در واقع مانند سایر طرق اعتراض به آرا و احکام دارای مهلت بیست روز و دو ماه نیست و در هر زمانی قابل طرح می باشد اما به موجب ماده ۴۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی طرح دعوای اعتراض شخص ثالث محدودیتهای زمانی داردکه عبارت است از :
۱.اعتراض شخص ثالث باید قبل از اجرای حکم باشد .
۲. اعتراض ثالث بعد از اجرای حکم به شرطی پذیرفته می شود که ثابت شود حقوقی که اساس و مآخذاعتراض است به جهاتی از جهات قانونی ساقط نشده باشد .
نتایج و آثار دادخواست اعتراض ثالث
۱.اثرتعلیقی : اصل بر عدم تاخیر در اجرای حکم قطعی است و به موجب حکم مقرر در ماده ۴۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی اعتراض ثالث موجب تاخیر اجرای حکم یا توقف اجرا نمی شود اما به در مواردیکه جبران ضررو زیان از اجرای حکم ممکن نباشد دادگاه پس از اخذ تامین مناسب قرار تاخیر اجرای حکم را صادر می کند .
۲. اثر انتقالی : اثر انتقالی به معنای رسیدگی ماهیتی مجدد نسبت به دعوا می باشد . اعتراض ثالث دارای اثر انتقالی می باشد .اما این اثر انتقالی محدود به مواردی است که شخص ثالث آنها را مورد اعتراض و شکایت قرار داده است .
شرایط تاخیر و توقف اجرای حکم به دلیل اعتراض ثالث
۱.جبران ضرر و زیان ناشی از اجرای حکم ممکن نباشد .
۲.معترض ثالث درخواست تاخیر اجرای حکم را از دادگاه بنماید .
۳. معترض ثالث باید تامین مناسب به نظر دادگاه تودیع نماید .
۴. مدت تاخیر اجرای حکم باید در قرار صادره توسط دادگاه معین شده باشد .
مرجع صالح رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث حقوقی
مرجع صالح به رسیدگی اعتراض ثالث با توجه به نوع اعتراض ثالث ( اصلی یا فرعی ) تفاوت دارد که ذیلا به آن اشاره خواهیم کرد :
۱.اعتراض ثالث اصلی : در صورتی که اعتراض ثالث اصلی باشد طرح دعوای اعتراض ثالث اصلی باید در دادگاهی که رای قطعی را صادر نموده است اقامه شود .
۲. اعتراض ثالث طاری : در دادگاهی که رای مورد اعتراض به عنوان دلیل مورد استناد قرار گرفته است و بدون تقدیم دادخواست مطرح می شود .
