تامین خواسته و شرایط صدور آن 

تامین خواسته چیست؟ تامین در لغت به معنای ایمن کردن، حفظ کردن ، تضمین کردن است. خواسته به معنای چیزی است که توسط خواهان از دادگاه قابل مطالبه می باشد. در اصطلاح حقوقی ، روشی است که براساس آن خواهان بموجب آن عین یا معادل خواسته خود را از اموال خوانده جهت ممانعت از فروش یا پنهان کردن اموال خوانده تا زمان ختم دادرسی توقیف می نماید. قرار قبول تامین خواسته قابل اعتراض در مرجع صادر کننده از طرف خوانده  پرونده بوده، ولی قابل تجدید نظر خواهی حقوقی توسط طرفین پرونده نمی باشد.

انواع تامین خواسته حقوقی 

تامین خواسته به دو بخش : تامینی و اجرایی تقسیم می شود. تامین خواسته تامینی تا قبل از صدور حکم قطعی قابلیت طرح دارد. ولی تامین خواسته اجرایی مربوط به مرحله اجرای حکم جهت ایفای تعهدات محکوم علیه می باشد.

شرایط لازم برای صدور قرار تامین خواسته  حقوقی ( شرایط لازم جهت توقیف مال در قرار تامین خواسته ) 

علاوه بر رعایت شرایطی از قبیل اینکه خواهان می بایست ذی نفع در دعوای اصلی باشد و در قالب فرم دادخواست اقدام به طرح درخواست تامین خواسته نماید و خواسته اصلی منجز و قطعی و معلوم یا معین باشد، با توجه به ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است ، در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است:

• دعوا مستند به سند رسمی باشد. مانند سند ازدواج ، چک ، سفته و سایر اسناد رسمی لازم الاجرا
• خواسته درمعرض تضییع یا تفریط باشد.
• در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون ، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.
• خواهان ، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید ، نقدا به صندوق دادگستری بپردازد. تعیین میزان خسارت احتمالی ، با در نظر گرفتن میزان خواسته به نظر دادگاهی است که درخواست تامین را می پذیرد. صدور قرار تامین موکول به واریز خسارت احتمالی به صندوق دادگستری می باشد.

نحوه صدور قرار تامین خواسته حقوقی 

بموجب ماده 115 قانون آیین دادرسی مدنی ، در صورتی که درخواست تامین شده باشد ، مدیر دفتر مکلف است پرونده را فوری به نظر دادگاه برساند، دادگاه بدون اخطار به طرف ، به دلایل درخواست کننده رسیدگی  نموده ، قرار تامین را صادر یا آن را رد می نماید.

حال اگر نظر دادگاه با احراز شرایط لازم برای صدور قرار تامین، پذیرش قرار تامین باشد، در صورتی که مستند دعوا سند رسمی یا سند لازم الاجرا همچون سند ازدواج ، چک ، سفته باشد؛ اقدام به صدور قرار تامین  می نماید. ولی در صورتی که مستند دعوا سند عادی باشد یا خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد ، دادگاه با ارسال اخطاریه خطاب به خواهان مبلغ خسارت احتمالی که غالبا بین 10 تا 20 درصد اصل خواسته را تعیین و به خواهان با اعطای فرصت 10 روزه ابلاغ می نماید و با سپردن خسارت احتمالی و ارائه فیش واریزی دادگاه نسبت به صدور قرار تامین اقدام می نماید.

نحوه و شرایط لازم برای صدور قرار تامین خواسته کیفری 

بموجب مواد 107 الی 114 قانون آیین دادرسی کیفری نحوه و شرایط  لازم جهت طرح درخواست  قرار تامین خواسته در موضوعات کیفری عبارتند از :

1. شاکی دلایل قابل قبولی دائر بر انتساب جرم به متهم ارائه نماید.
2. بر خلاف تامین خواسته حقوقی ، در تامین خواسته کیفری ، شاکی نیازی به ثبت دادخواست ندارد و می توان در قالب متن شکواییه و یا بموجب لایحه ، تامین  ضرر و زیان خود را درخواست نماید.
3. بر خلاف تامین حقوقی که اصل بر ضرورت سپردن خسارت احتمالی است ، در تامین کیفری نیازی به سپردن خسارت احتمالی وجود ندارد.

اعتراض به قرار تامین خواسته حقوقی 

بموجب ماده 116 قانون آیین دادرسی مدنی قرار تامین به طرف دعوا ابلاغ می شود، نامبرده حق دارد ظرف ده روز به این قرار اعتراض نماید. دادگاه در اولین جلسه دادرسی به اعتراض رسیدگی نموده و نسبت به آن تعیین تکلیف می نماید.

مضافا اینکه در صورتی که قرار تامین مخل حقوق شخص ثالث باشد و منتج به توقیف مال فروخته شده در سابق شده باشد، شخص ثالث می تواند در قالب دعوای اعتراض شخص ثالث نسبت به احقاق حقوق ادعایی خود اقدام نماید.

تجدید نظر خواهی به قرار تامین خواسته 

قابل اعتراض بودن قرار تامین  از سوی خوانده ، با قابل تجدید نظر خواهی نسبت به آن کاملا متفاوت است. اعتراض در همان دادگاه صادر کننده قرار رسیدگی می شود، ولی تجدید نظر از اختیارات دادگاه تجدید نظر استان می باشد. که بموجب ماده 119 قانون آیین دادرسی مدنی ، قبول یا رد قرار تامین  از سوی خواهان یا خوانده قابل تجدید نظر خواهی نمی باشد.

اعتراض به قرار تامین خواسته کیفری 

بموجب بند پ ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری قرار تامین خواسته صرفا توسط متهم قابل اعتراض است، بر همین اساس در صورت رد شدن درخواست تامین  شاکی حق اعتراض ندارد.

لازم به ذکراست، مهلت اعتراض به قرار تامین خواسته کیفری ، برای متهم مقیم ایران 10 روز و برای افراد مقیم در خارج از کشور یک ماه از تاریخ ابلاغ خواهد بود. که در همان مرجع صادر کننده قرار مجددا رسیدگی می شود.

درخواست تامین خواسته قبل  از تقدیم دادخواست 

بموجب مواد 108 و 112  قانون آیین دادرسی مدنی ، خواهان می تواند جهت تسریع در صدور قرار تامین خواسته و امکان توقیف سریع تر اموال خوانده ، قبل از ثبت دادخواست اصلی اقدام به ثبت دادخواست تامین خواسته نماید، ولی با فرض صادر شدن قرار تامین خواسته ، موظف است تا 10 روز از تاریخ صدور قرار تامین  نسبت به اصل دعوا دادخواست بدهد، در غیر اینصورت دادگاه به درخواست خوانده ، نسبت به لغو قرار تامین  اقدام می نماید.

درخواست تامین خواسته همراه با دادخواست اصلی

بموجب مواد 108 و 115 قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می تواند همزمان با ثبت دادخواست اصلی و ضمن یک دادخواست اقدام به ثبت درخواست نماید، در این حالت مدیر دفتر دادگاه ، موظف است به فوریت پرونده را به نظر دادگاه برساند و دادگاه بدون اخطار به طرف به دلایل درخواست کننده رسیدگی نموده قرار تامین صادر یا آن را رد می نماید.

درخواست تامین خواسته در مراحل دادرسی 

بموجب مواد 108 و 115 قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می تواند در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است، اقدام به ثبت درخواست تامین خواسته نماید، در این حالت مدیر دفتر دادگاه ، موظف است به فوریت پرونده را به نظر دادگاه برساند و دادگاه بدون اخطار به طرف به دلایل درخواست کننده رسیدگی نموده قرار تامین صادر یا آن را رد می نماید.

درخواست تامین خواسته بعد از صدور رای بدوی 

ممکن است خواهان بعد از صدور رای بدوی ، تصمیم برطرح درخواست تامین خواسته نماید، با توجه به اینکه با صدور رای دادگاه فارغ از رسیدگی می شود و امکان صدور رای ندارد ، خواهان مستنبط از ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی با انجام تجدید نظر خواهی و یا  ورود پرونده در مرحله تجدید نظر ، امکان طرح درخواست تامین  را می یابد.

درخواست تامین خواسته بعد از صدور حکم قطعی 

بموجب ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می تواند همزمان با ثبت دادخواست اصلی و ضمن یک دادخواست اقدام به ثبت درخواست تامین نماید و خواهان با صدور حکم قطعی له خود می بایست با ورود در مرحله اجرای احکام و وفق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی نسبت به توقیف اموال محکوم علیه اقدام نماید.

اجرای قرار تامین خواسته حقوقی 

بموجب ماده 117 قانون آیین دادرسی مدنی ،  قرار تامین خواسته ابتدا باید فوری به خوانده ابلاغ و پس از آن اجرا شود ، ولی در مواردی که ابلاغ فوری ممکن نباشد و تاخیر اجرا باعث تضییع یا تفریط خواسته گردد، خواهان باید در متن درخواست خود درخواست اجرا قبل از ابلاغ را نماید و با پذیرش دادگاه ، ابتدا قرار تامین خواسته اجرا و سپس ابلاغ می شود.

اجرای قرار تامین خواسته چه آثاری دارد؟

• صدور قرار تامین موجب می شود که با اجرای آن هر گونه نقل و انتقال نسبت به مال توقیف شده غیر نافذ است و نقل و انتقال صورت گرفته قابل ابطال از طریق دادگاه خواهد بود.
• خواهان پرونده نسبت به وصول طلب خود نسبت به میزان توقیف خود نسبت به سایر طلبکاران احتمالی حق تقدم خواهد داشت.
• خوانده پرونده حق واگذاری به غیر را از دست می دهد، ولی از منافع مال خود کماکان بهره مند می تواند شود. به مانند توقیف ملک که امکان سکونت تا تعیین تکلیف قطعی پرونده میسر است .
• شخص ثالثی که مال متعلق به خوانده در نزد او توقیف شده است از واگذاری مال به خوانده ممنوع می شود و در صورت اقدام موظف به جبران خسارت از مال خود خواهد بود.

اعتراض شخص ثالث به قرار تامین خواسته 

در خصوص اعتراض شخص ثالث به قرار تامین خواسته در قانون آیین دادرسی مدنی مقرره ای وضع نشده است. ولی از آنجایی که اجرای قرار تامین خواسته را تابع مقررات توقیف اموال در قانون اجرای احکام مدنی کرده است ، مستندا به ماده 146 قانون اجرای احکام مدنی معترض باید درخواست خود را در قالب اعتراض شخص ثالث به دادگاه صادر کننده قرار تقدیم نماید.

چگونگی رعایت مستثنیات دین در اجرای قرار تامین خواسته 

واحد اجرای احکام می بایست در زمان اجرای قرار تامین خواسته با رعایت مقررات قانون اجرای احکام مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی از توقیف و مزایده مستثنیات دین امتناع نماید، هر چند در عمل با طرح اعتراض به توقیف مستثنیات دین از سوی خوانده دال بر عدم رعایت این مقررات ، سرپرست واحد اجرای احکام و قاضی دادگاه بدوی نسبت به بررسی صحت و سقم ادعایی خوانده اقدام می نمایند.

هزینه دادرسی تامین خواسته

هزینه دادرسی معادل دعاوی غیر مالی است .

میزان خسارت احتمالی در قرار تامین خواسته

میران خسارت احتمالی به طور معمول در رویه عملی محاکم بین 10 تا 20 درصد ارزش خواسته می باشد ولی دادگاه  تا 100 درصد ارزش خواسته دارای اختیار می باشد.

موارد معافیت از سپردن خسارت تامین در صدور قرار تامین خواسته

• دعوا مستند به سند رسمی یا اسناد عادی در حکم اسناد لازم الاجرا از قبیل : سند ازدواج ، چک ، سفته
• در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون ، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.

عدم پرداخت خسارت احتمالی در تامین خواسته و مهلت آن

در صورتی که خواهان نسبت به عدم تودیع خسارت احتمالی ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ اقدامی ننماید، دادگاه نسبت به رد درخواست قرار تامین خواسته اقدام می نماید.

نحوه استرداد خسارت احتمالی در قرار تامین

به موجب ماده 120 قانون آیین دادرسی مدنی : در صورت رد یا صدور حکم قطعی علیه خواهان و عدم طرح دعوای مطالبه خسارت از سوی خوانده ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی ،خواهان میتواند نسبت به استرداد خسارت احتمالی اقدام نماید.

نحوه رفع اثر از قرار تامین خواسته 

تامین خواسته در موارد زیر لغو و مرتفع می شود.

الف. صدور حکم قطعی علیه خواهان

ب. استرداد دعوا یا دادخواست توسط خواهان

پ. صدور قرار ابطال دادخواست یا قرار رد دعوا

ت.در صورت پرداخت مبلغ محکوم به یا برطرف شدن علتی که باعث تضییع و تفریط مال مورد تامین می شود .

دادگاه صالح به رسیدگی به قرار تامین خواسته 

بموجب ماده 111 قانون آیین دادرسی مدنی درخواست تامین خواسته  از دادگاهی می شود که صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارد.