اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل جدید عبارت است از بازنگری در حکم قطعی دادگاه، به درخواست ذی نفع، در صورتی که پس از صدور حکم، دلیل یا مدرکی معتبر و مؤثر در ماهیت دعوا کشف یا تحصیل گردد که در جریان رسیدگی نخستین موجود یا قابل دسترسی نبوده و طرح آن می تواند نتیجه رأی را تغییر دهد.
ماده قانونی جهت اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل جدید در دعاوی حقوقی
ماده قانونی اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل جدید، بند ۷ ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی است که به طور صریح این امکان را برای اصحاب دعوا پیشبینی کرده است.
شرایط طرح درخواست اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل جدید در دعاوی حقوقی
1.نوظهور بودن دلیل
دلیل یا مدرک باید پس از صدور حکم قطعی به دست آمده یا کشف شده باشد. اگر دلیل در زمان رسیدگی نخستین موجود بوده ولی ارائه نشده، دیگر دلیل جدید محسوب نمی شود.
2.عدم امکان دسترسی قبلی
متقاضی باید ثابت کند که در جریان دادرسی امکان دسترسی به آن دلیل وجود نداشته یا به علت کتمان یا موانع خارج از اراده، نتوانسته آن را ارائه کند.
3.اثرگذاری بر رأی
دلیل مکشوف باید به گونه ای باشد که اگر در رسیدگی نخستین مطرح می شد، نتیجه دعوا تغییر می کرد. دلایل کم اهمیت یا غیر موثر نمی توانند مبنای اعاده دادرسی باشند.
4.مشروعیت و اعتبار دلیل
دلیل باید قانونی و قابل پذیرش در دادگاه باشد. ( مانند سند رسمی، شهادت معتبر، نظر کارشناسی جدید ) دلایل غیرقانونی یا فاقد اعتبار، حتی اگر تازه کشف شوند، قابلیت استناد ندارند.
5.ارتباط مستقیم با دعوا
دلیل جدید باید به اصل اختلاف مرتبط باشد و بتواند در سرنوشت دعوا اثر بگذارد، نه صرفاً مسائل فرعی یا جانبی
6.رعایت مهلت قانونی
درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم در ایران ظرف مدت 20 روز و 2 ماه برای اشخاص مقیم خارج از کشور از تاریخ کشف باید مطرح شود.
نحوه طرح درخواست اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل و مدرک جدید در دادگاه های حقوقی
1.تنظیم دادخواست رسمی
اعاده دادرسی در امور حقوقی باید به صورت دادخواست تنظیم شود. و دادخواست باید شامل موارد زیر می شود:
- مشخصات کامل طرفین دعوا ( خواهان و خوانده )
- شماره و تاریخ حکم قطعی مورد اعتراض
- جهت اعاده دادرسی ( کشف دلیل جدید )
- شرح دلیل جدید و توضیح اینکه چرا در جریان رسیدگی نخستین قابل ارائه نبوده است.
- ضمیمه نمودن مدارک و مستندات پیوست ( اصل یا تصویر مصدق دلیل جدید )
2.تقدیم دادخواست
دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به مرجع صالح ارسال می شود. و هزینه دادرسی مطابق تعرفه دعاوی مالی و غیرمالی اخذ می شود.
مرجع صالح به رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل و مدارک جدید در دعاوی حقوقی
دادگاهی که حکم قطعی را صادر کرده است، مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی خواهد بود.
- اگر حکم در دادگاه بدوی قطعی شده باشد → همان دادگاه بدوی.
- اگر حکم در دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد → دادگاه تجدیدنظر.
- اگر حکم قطعی از دیوان عالی کشور صادر شده باشد → دیوان عالی کشور
نحوه رسیدگی دادگاه به درخواست اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل جدید در امور حقوقی
1.بررسی شکلی دادخواست
دادگاه ابتدا دادخواست اعاده دادرسی را از نظر رعایت شرایط شکلی بررسی میکند:
- تقدیم در مهلت قانونی (۲۰ روز برای مقیم ایران، دو ماه برای مقیم خارج ).
- ذکر مشخصات طرفین، شماره و تاریخ حکم قطعی مورد اعتراض.
- تصریح به جهت اعاده دادرسی ( کشف دلیل جدید ).
- پیوست بودن مدارک و مستندات معتبر.
- اگر دادخواست فاقد شرایط شکلی باشد، دادگاه آن را رد میکند.
2.احراز شرایط دلیل جدید
دادگاه بررسی میکند که دلیل ارائه شده :
- پس از صدور حکم قطعی کشف یا تحصیل شده باشد.
- در جریان رسیدگی نخستین موجود یا قابل دسترسی نبوده باشد.
- توان تغییر نتیجه رای را داشته باشد.
- مشروع و معتبر باشد.
3.صدور قرار قبول یا رد اعاده دادرسی
اگر شرایط قانونی احراز شود، دادگاه قرار قبول اعاده دادرسی صادر میکند. در غیر اینصورت، دادگاه قرار رد اعاده دادرسی صادر خواهد کرد.
4.رسیدگی ماهوی
در صورت پذیرش اعاده دادرسی، دادگاه وارد رسیدگی ماهوی می شود. رسیدگی محدود به همان جهت اعاده دادرسی است ( یعنی صرفاً در حدود دلیل جدید مکشوف ) و لذا دادگاه با توجه به دلیل تازه، رأی پیشین را مورد بازنگری قرار می دهد و ممکن است حکم قبلی را نقض و رای جدید صادر کند یا حکم قبلی را تایید نماید.
آثار قبول اعاده دادرسی به جهت کشف دلیل جدید چیست؟
1.نقض حکم قطعی پیشین
با پذیرش اعاده دادرسی، حکم قطعی قبلی که بر اساس دلایل ناقص یا بدون دسترسی به دلیل جدید صادر شده بود، اعتبار خود را از دست می دهد. و دادگاه میتواند حکم پیشین را نقض کرده و رأی جدید صادر نماید
2.بازگشایی رسیدگی
پرونده مجدداً در همان دادگاه صادرکننده حکم قطعی مورد رسیدگی قرار میگیرد. و رسیدگی محدود به همان جهت اعاده دادرسی است؛ یعنی دادگاه صرفاً در حدود دلیل جدید مکشوف وارد بررسی می شود.
3.صدور رأی جدید
دادگاه پس از بررسی دلیل تازه، رأی جدید صادر میکند که جایگزین حکم قبلی خواهد شد. این رأی می تواند حکم قبلی را تغییر دهد ( مثلاً محکوم علیه را بری کند یا محکوم له را تثبیت نماید) یا در صورت بی اثر بودن دلیل جدید، حکم قبلی را تایید کند.
4.تأثیر بر حقوق و تکالیف طرفین
پذیرش اعاده دادرسی ممکن است موجب تغییر در وضعیت حقوقی و تکالیف طرفین شود؛ مانند :
- زوال آثار اجرایی حکم قبلی.
- ایجاد یا سقوط حق مطالبه یا الزام.
- تغییر در وضعیت مالی یا قراردادی طرفین.
5.تضمین عدالت قضایی
مهم ترین اثر پذیرش اعاده دادرسی، تحقق عدالت واقعی است. این نهاد مانع می شود که قطعیت صور حکم، بر حقیقت و انصاف غلبه نماید.
