تغییر نام خانوادگی

نام و نام خانوادگی بخش مهمی از هویت افراد جامعه بوده و مطابق ماده ۹۹۷ از قانون مدنی که مقرر می‌دارد: “هر کس باید دارای نام خانوادگی باشد و اتخاذ نام‌های مخصوصی که به موجب نظام‌نامه اداره سجل احوال معین می شود، ممنوع است” ، داشتن نام خانوادگی یک الزام است. ولی گاهی اتفاق می‌افتد که افراد قصد تغییر نام یا تغییر نام خانوادگی خود را به دلایل مختلفی دارند که در این مقاله به نحوه‌ی تغییر نام خانوادگی و شرایط آن می‌پردازیم.

شرایط تغییر نام خانوادگی

مطابق ماده ۴۰ قانون ثبت احوال، تغییر نام خانوادگی با تصویب سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود.‌تبصره – موارد تغییر نام خانوادگی مطابق آیین‌نامه اجرایی این قانون می‌باشد.همچنین ماده ۴۱ قانون ثبت احوال مقرر میدارد: حق تقدم نام خانوادگی با رعایت تاریخ تقدم صدور اسناد، مختص اشخاصی استکه نام آنان در دفاتر مخصوص نام خانوادگی ادارات‌ثبت احوال به ثبت می‌رسد ودیگری حق اختیار آن را در آن اداره ندارد.

مگر با اجازه‌ی دارنده‌ی حق تقدم و این حق پساز فوت به ورثه‌ی قانونی انتقال‌می‌یابد. هر یک از وراث می‌توانند شخصی که نامخانوادگی او را اختیار کرده، مورد اعتراض قرار داده و تغییر نام خانوادگی او را ازدادگاه بخواهد.

ولی‌ وراث بالاتفاق می‌توانند به دیگری اجازه دهند که نام خانوادگیآنان را اختیار نماید.‌تبصره – نام خانوادگی فرزند همان نام خانوادگی پدر خواهد بود اگر چه شناس‌نامه‌ی فرزند در قلمرو اداره ثبت احوال دیگری صادر گردد. فرزندان کبیر‌می‌توانند برای خودنام خانوادگی دیگری انتخاب نمایند. بنابراین مطابق قسمت اخیر تبصره‌ی مورداشاره، افراد بالای ۱۸ سال امکان تغییر نام خانوادگی خود را دارا می‌باشند. ماده ۹۷ آیین‌نامه‌ی اجرایی قانون ثبت احوال شرایط تغییر نام خانوادگی را بیان نموده است، بدین شرح که اشخاص در موارد ذيل مي‌توانند درخواست تغيير نام‌خانوادگي خود را بنمايند:

1. هرگاه نام خانوادگي در قلمرو يكي از ادارات آمار و ثبت احوال تكرار شده باشد.
   
2. هرگاه منظور وحدت نام خانوادگي باشد (در مورد اشخاصي كه قرابت نسبي يا قرابت سببي درجه اول يا دوم با اجازه دهنده دارند) با ارائه‌ی اجازه‌نامه‌ی گواهي شده از كلانتري يا دفتر اسناد رسمي يا بخشداري يا از دارنده‌ی حق تقدم.
3. هرگاه نام خانوادگي از واژه‌هاي زشت و ناپسند و مستهجن بوده و يا از سه كلمه يا بيشتر تركيب شده باشد و يا با شغل و شئون اشخاص مناسب نباشد.
   
4. هرگاه محكوميت جزائي به استثناي خلاف، براي يكي از افراد خانواده پيش آمده و داشتن نام خانوادگي پيشین موجب ننگ و سرافكندگي باشد.
5. اگر نام خانوادگي از اسامي ممنوع‌الاستعمال و قابل حذف بوده و يا با آنها تركيب شده باشد.

شرایط مقرر قانونی برای متقاضیان تغییر نام خانوادگی چیست؟

افرادی که قصد تغییر نام خانوادگی خود را دارند، باید دارای شرایط زیر باشند:

• اشخاص دارای سن بالای ۱۸ سال
• اشخاص دارای سن کمتر از ۱۸ سال که دارای حکم رشد باشند.
• پدر یا جد پدری با ارائه‌ی شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از ۱۸ سال در صورتی که نام خانوادگی پدر تغییر کرده باشد.
• قیم یا وصی برای اطفال تحت سرپرستی خود با ارائه‌ی مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد.

نام‌های ممنوعه جهت انتخاب برای نام خانوادگی

به موجب ماده ۱۰۰ آیین‌نامه‌ی اجرایی قانون ثبت احوال، نام‌هاي زیر را به عنوان نام خانوادگي نمي‌توان انتخاب نمود و اشخاصي كه قبلاً آنها را انتخاب نموده‌اند مكلف به درخواست تغيير آن مي‌باشند:

1. نام‌های منتسبه به خاندان سلطنت و القاب و اسامي مربوط به‌ عناوين مناسب دولتي و بنگاه‌های همگانی، بطور كلي اعم از بسيط يا مركب.
2. نام‌های مشاهير و دانشمندان معروف كه اسامی آنها از طرف وزارت فرهنگ معين و ابلاغ شده باشد.
3. نام‌هایی كه صورت لقب را دارند
4. واژه‌های منتسب به زبان‌های بيگانه.
5. نام‌هایی كه حق تقدم آنها با ديگران است. ولو با اضافه نمودن اسم محلی يا يك حرف به آن به طوری كه در معنی هيچ‌گونه تغيير حاصل نشده و موجب اشتباه باشد.

مدارک لازم جهت تغییر نام خانوادگی

جهت تغییر نام خانوادگی با مراجعه به اداره‌ی ثبت احوال محل صدور شناسنامه، مدارک زیر باید به درخواست پیوست شوند:

• اصل شناسنامه به همراه دو سری روگرفت اوراق آن.
• اجازه‌نامه‌ی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از پدر یا جد پدری، در صورتی که قصد استفاده از نام خانوادگی تغییر یافته‌ی آنها را داشته باشید.
• اجازه‌نامه‌ی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده‌ی حق تقدم نام خانوادگی مورد درخواست، در صورتی که قصد استفاده از نام خانوادگی اشخاصی که نام خانوادگی آن ها دارای حق تقدم است را داشته باشید.

مرجع صالح جهت تغییر نام خانوادگی

مرجع صالح جهت تغییر نام خانوادگی پیشتر در صلاحیت دادگاه عمومی محل تنظیم سند( شناسنامه) بود ولی اکنون به موجب رأی اخیر هیات عمومی دیوان عدالت اداری، مرجع صالح جهت انجام مراحل تغییر نام خانوادگی از دادگاه به سازمان ثبت احوال محل صدور شناسنامه تغییر یافته است.

تغییر نام خانوادگی زن به نام خانوادگی شوهر پس از ازدواج

تغییر نام خانوادگی زن به نام خانوادگی شوهر پس از ازدواج، یکی از موارد مجاز تغییر نام خانوادگی است و پس از انعقاد عقد نکاح، زوجه می‌تواند با در دست داشتن اصل شناسنامه‌ی خود و شوهر و نیز اجازه‌نامه‌ی شوهر و اصل سند ازدواج، درخواست خود را به اداره‌ی ثبت احوال ارائه نماید.در این خصوص ماده‌ی ۴۲ قانون ثبت احوال مقرر میدارد: ” زوجه می‌تواند با موافقت همسر خود تا زمانی که در قید زوجیت می‌باشد از نام خانوادگی همسر خود بدون رعایت حق تقدم استفاده کند‌ و در صورت درخواست طلاق ، ادامه‌ی استفاده از نام خانوادگی، موکول به اجازه‌ی همسر خواهد بود.”