ضبط خودروی حمل کالای قاچاق و رفع توقیف خودروی حمل کالای قاچاق 

ضبط خودروی حمل کالای قاچاق به عنوان مجازات راننده و حامل کالای قاچاق، بنا به اینکه مرتکب آگاهانه و به صورت مستقل اقدام به ارتکاب حمل قاچاق کالا نماید و یا اینکه علی رغم اطلاع و آگاهی از قصد مجرمانه صاحب کالای قاچاق ، وسیله نقلیه خود را دراختیار وی قرار دهد، دارای دو ماهیت کیفری متفاوت خواهد بود. 

به موجب ماده 20 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وسایل نقلیه مورد استفاده در حمل کالا یا ارز این قانون اعم از آبی، زمینی و هوایی توقیف و علاوه بر مجازات‌‌های مقرر قانونی ، معادل ارزش وسیله نقلیه به جریمه نقدی حامل اضافه می‌شود. با این استثنا که اگر ارزش وسیله نقلیه بیش از ارزش کالا یا ارز قاچاق باشد، به جای معادل ارزش وسیله نقلیه، معادل ارزش کالا یا ارز قاچاق به جریمه نقدی حامل کالای قاچاق اضافه می‌شود. اعمال مجازات، منوط به این است که راننده و حامل عالماً و عامداً مرتکب حمل کالا یا ارز قاچاق شده باشد و یا اینکه امکان مخالفت با انجام آن را داشته باشد. 

شرایط ضبط خودروی حمل کالای قاچاق | ضبط ماشین حامل کالای قاچاق 

• ارزش کالای قاچاق بیش از یکصد میلیون ریال باشد.

به موجب ماده 23 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392/10/03، در مواردی که ارزش کالای قاچاق مکشوفه بیش از 100.000.000 ریال ( یکصد میلیون ریال ) باشد. وسیله نقلیه مورد استفاده در حمل قاچاق کالا مزبور، درصورت وجود هر یک از شرایط زیر ضبط می شود:

الف. وسیله نقلیه مورد استفاده ، متعلق به شخص مرتکب قاچاق باشد.

ب. با استناد به دلایل یا قرائن ازجمله سابقه مرتکب و یا مالک وسیله نقلیه در امر قاچاق ، ثابت شود که مالک وسیله نقلیه عامداً، آن را جهت استفاده برای حمل کالای قاچاق در اختیار مرتکب قرار داده است.

• ارزش کالای قاچاق کمتر از یکصد میلیون ریال باشد.

به موجب تبصره ماده 23 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392/10/03چنانچه ارزش کالای قاچاق کمتر از وسیله نقلیه به مالک مسترد و معادل ارزش آن به جریمه نقدی مرتکب اضافه می‌شود.

نحوه رفع توقیف خودروی حمل کالای قاچاق 

به موجب تبصره های یک الی هفت ماده 20 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392/10/03 با اصلاح ها و الحاقات بعدی وسایل نقلیه مورد استفاده در حمل قاچاق کالای موضوع ماده (۱۸) این قانون، اعم از زمینی، دریایی و هوایی به شرح زیر ضبط می‌ گردد. ولی علاوه بر صدور حکم برائت صاحب وسیله نقلیه، با رعایت شرایط مصرحه در تبصره های 1 تا 7 ماده 20 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در موارد زیر نیز امکان رفع توقیف خودروی حمل کننده کالای قاچاق وجود دارد.

1.صدور قرار منع تعقیب یا برائت صاحب خودرو نسبت به اتهام حمل کالای قاچاق

2.در صورتی که محکومٌ علیه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ احضاریه اجرای احکام، جریمه نقدی مورد حکم موضوع این قانون را بپردازد، از وسیله نقلیه حمل کننده کالای قاچاق رفع توقیف به عمل می آید. در غیر اینصورت وسیله نقلیه ضبط و جریمه نقدی از محل فروش وسیله نقلیه برداشت و مابقی به مالک مسترد می‌شود.

3.چنانچه متهم پس از توقیف خودروی موضوع این ماده، وثیقه نقدی، معادل حداکثر جزای نقدی این قانون را تودیع نماید، از وسیله نقلیه رفع توقیف می‌شود.

4.تغییر وسیله نقلیه به صورت نامتعارف جهت قاچاق کالا یا حمل کالای قاچاق مانند افزایش ارتفاع یا تعبیه جاساز و همچنین استفاده و یا نگهداری وسایل نقلیه مذکور به هر نحو، صرف نظر از اینکه در زمان استفاده و یا نگهداری، محتوی کالای قاچاق باشد یا نباشد، مستوجب جزای نقدی درجه پنج موضوع ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی خواهد بود. علاوه بر آن، مرتکب در مرتبه اول به اصلاح وسیله نقلیه و در صورت تکرار، به ضبط وسیله نقلیه محکوم خواهد شد. در صورتی که وسیله نقلیه متعلق به شخصی غیر از مرتکب بوده و عدم علم و اطلاع مالک و یا اقدام بازدارنده وی پس از علم و اطلاع احراز شود، وسیله پس از اصلاح توسط مرتکب به مالک مسترد و در موارد تکرار، علاوه بر محکومیت مرتکب به اصلاح وسیله نقلیه و استرداد به مالک، معادل قیمت آن به جزای نقدی مرتکب اضافه می‌شود.

ضبط خودروی حمل کالای قاچاق متعلق به شخص ثالث 

چنانچه وسیله نقلیه حمل کننده کالای قاچاق، متعلق به شخص ثالثی غیر از مرتکب حمل کالای قاچاق باشد و قرائن و دلایلی مبنی بر اطلاع و همکاری وی با مباشر و یا حمل کننده کالای قاچاق وجود داشته باشد و یا پس از اطلاع اقدامی جهت ممانعت از این عمل مجرمانه انجام ندهد ، مالک وسیله نقلیه به عنوان تسهیل در عمل مجرمانه، معاون درجرم قاچاق کالا محسوب خواهد شد و جریمه نقدی به او نیز تعلق خواهد گرفت.

نکته مهم اینکه، اگر محکوم به پرداخت جریمه نقدی مطابق این قانون را در مدت دو ماه از تاریخ صدور حکم قطعی نپردازد، وسیله نقلیه از او برداشت و برای فروش اقدام می‌شود، و ما بقی به مالک بازگردانده می‌شود.

عدم اطلاع حامل کالای قاچاق از قاچاق بودن کالا 

در رویه جاری اصل بر علم و آگاهی راننده و حامل کالای قاچاق از غیرقانونی اقدام صورت گرفته است. با این حال بنا به شرایط هر پرونده نحوه ارائه دفاعیات مقتضی جهت اثبات بی اطلاعی صاحب کالا و راننده یا حامل کالای قاچاق و اخذ قرار منع تعقیب یا برائت وی متفاوت است. لذا و ضابط و معیار یکسانی ندارد و مرجع رسیدگی کننده با احراز قرائن و اماراتی همچون اخذ سوابق کیفری متهمین، بررسی سوابق فعالیت شغلی آنان ، ملاحظه اسناد خرید و بارنامه های ارائه شده از سوی متهم ، انجام تحقیقات لازم از مباشر جرم و سایر مطلعین امر، نسبت به احراز صحت و سقم اظهارات متهمین پرونده اقدام نماید، با این حال با عنایت به فنی و تخصصی بودن دعاوی قاچاق کالا و ارز، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص دعاوی تعزیرات نقش بسزایی در ممانعت از ضبط کالا و مصادره خودروی حامل کالای قاچاق وصدور حکم به پرداخت جزای نقدی  و حبس خواهد شد.

نحوه ضبط خودروی تغییر یافته به منظور حمل کالای قاچاق 

به موجب تبصره 7 ماده 20 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تغییر وسیله نقلیه به صورت نامتعارف جهت قاچاق کالا یا حمل کالای قاچاق مانند افزایش ارتفاع یا تعبیه جاساز و همچنین استفاده و یا نگهداری وسایل نقلیه مذکور به هر نحو، صرف نظر از اینکه در زمان استفاده و یا نگهداری، محتوی کالای قاچاق باشد یا نباشد، مستوجب جزای نقدی درجه پنج موضوع ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی خواهد بود.

 علاوه بر آن، مرتکب در مرتبه اول به اصلاح وسیله نقلیه و در صورت تکرار، به ضبط وسیله نقلیه محکوم خواهد شد. در صورتی که وسیله نقلیه متعلق به شخصی غیر از مرتکب بوده و عدم علم و اطلاع مالک و یا اقدام بازدارنده وی پس از علم و اطلاع احراز شود، وسیله پس از اصلاح توسط مرتکب به مالک مسترد و در موارد تکرار، علاوه بر محکومیت مرتکب به اصلاح وسیله نقلیه و استرداد به مالک، معادل قیمت آن به جزای نقدی مرتکب اضافه می‌شود. مجازات ‎‌های موضوع این تبصره با مجازات‌‌های مقرر در این قانون یا سایر قوانین جمع شده و مانع از اجرای آن‌ها نیست.

استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی برای حمل کالای قاچاق

در صورت کشف حمل کالای قاچاق در وسیله نقلیه عمومی حامل مسافر، اجازه ادامه مسیر به وسیله نقلیه و راننده داده می‌شود. اما وسیله نقلیه پس از رسیدن به مقصد توقیف می‌شود.

نحوه اعتراض به ضبط خودروی حامل کالای قاچاق 

بنا به شرایط هر پرونده، اعتراض به رای شعب تعزیرات حکومتی و یا رای صادره از دادگاه انقلاب درخصوص ضبط وسیله نقلیه حامل کالای قاچاق، به سه روش واخواهی ، تجدیدنظرخواهی  و اعاده دادرسی امکان پذیر است. که واخواهی در شعبه بدوی رسیدگی کننده و با فرض عدم حضور متهم و عدم ارائه لایحه دفاعیه امکان پذیر است. درخواست تجدیدنظرخواهی نسبت به رای شعبه بدوی تعزیرات به شعب ویژه تجدیدنظر سازمان تعزیرات حکومتی ارجاع می شود. ولی درخصوص آرای قاچاق کالا و ارز و ضبط خودروی صادره از سوی دادگاه انقلاب، دادگاه تجدیدنظر استان مرجع رسیدگی مجدد است.

نحوه اعاده دادرسی نسبت به رای قطعی ضبط خودروی حامل کالای قاچاق 

• اعاده دادرسی نسبت به رای شعب تعزیرات حکومتی

اعاده دادرسی از رای قاچاق کالا و ارز و ضبط خودروی حمل کالای قاچاق صادره از سوی شعب تعزیرات حکومتی، به دو صورت امکان پذیر است.

1.اعاده دادرسی به جهت خلاف قانون بودن رای به موجب تبصره ماده 23 آیین نامه سازمان تعزیرات حکومتی از طریق وزیر دادگستری

2.اعاده دادرسی به جهت خلاف شرع بودن رای از طریق اعمال ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری در اجرای ماده 50 مکرر 3 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز از طریق ریاست قوه قضائیه

نکته کاربردی :

موجب تبصره 1 ماده 1دستورالعمل ماده 50 مکرر 3 قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و آئین نامه سازمان تعزیرات حکومتی، متقاضی اعاده دادرسی باید 2 درصد جریمه نقدی مندرج در حکم را نزد صندوق دادگستری تودیع نموده ضمیمه درخواست نماید.

• اعاده دادرسی نسبت به رای دادگاه انقلاب 

چنانچه مرجع صادرکننده رای قاچاق کالا و ارز و ضبط خودروی حامل قاچاق مراجع قضایی اعم از دادگاه انقلاب و دادگاه تجدیدنظر استان مربوطه باشند، در خصوص امکان اعاده دادرسی اختلافی وجود ندارد. و معترض میتواند نسبت به اعاده دادرسی ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری از آراء قطعی صادره اقدام نماید.

نشست قضایی تاریخ ۱۳۹۵/۵/۲۱ دادگستری استان سمنان

پرسش: آیا حکم مقرر در ماده ۲۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در خصوص ضبط وسیله نقلیه استفاده شده در قاچاق کالا، شامل وسیله نقلیه استفاده شده در حمل کالای قاچاق نیز میشود؟

نظر اکثریت (با ذکر مبانی استدلال)
با توجه به تصریح قانون به ” وسیله نقلیه مورد استفاده در قاچاق کالای مزبور” به نظر میرسد با توجه به تعریف قاچاق در بند الف ماده یک این قانون ” هر فعل یا ترک فعلی است که موجب نقض تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کالا و ارز گردد” و همچنین وحدت ملاک از رای وحدت رویه مربوط به قاچاق اسلحه و مهمات ( رأی وحدت رویه شماره ۷۲۷ – ۱۳۹۱/۹/۲۱ هیأت عمومی دیوان عالی ) منظور تنها ان وسیله ای است که کالای موصوف را از مبادی ورودی و خروجی حمل و از مرز رد میگردد میباشد و لذا اگر محرز شود که بار قاچاق ابتدا با یک وسیله به داخل ایران آمده و سپس با وسیله دیگری به نقطه دیگری از کشور ارسال شده این وسیله دیگر مشمول ضبط و
توقیف مقرر شده در ماده ۲۳ نخواهد شد.
نظر اقلیت (با ذکر مبانی استدلال)
با توجه به انکه وسیله ای که مبادرت به حمل کالای قاچاق مینماید براساس قسمت اخیر بند الف ماده یک قانون مذکور “در مبادی ورودی یا هر نقطه از کشور حتی محل عرضه آن در بازار داخلی کشف شود” مشمول تعریف قاچاق می شود چرا که تشریفات قانونی بر عرضه کالا رعایت نشده است بنابراین فرقی نمیکند که وسیله حامل کالای قاچاق همان وسیله ای باشد که کالا را از مرز رد نموده باشد و یا آنکه آن را از مرز رد ننموده باشد در هر صورت مشمول ضبط و توقیف ماده ۲۳ خواهد بود.
نظر نهایی هیأت عالی نشستهای قضایی
تعریف مقرر در بند الف ماده ۱ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و بند ب ماده ۲۳ قانون اشعاری که مقرر داشته ضبط وسیله نقلیه مورد استفاده در قاچاق در صورتی که با استناد به دلایل و قرائن از جمله سابقه مرتکب و مالک وسیله نقلیه در امر قاچاق ثابت شود که مالک وسیله نقلیه عامدا آن را در جهت استفاده برای حمل کالای قاچاق در اختیار مرتکب قرار داده است مويد صحت و استنتاج نظر اقلیت است.