مطالبه وجه یا مال حاصل از اجرت عمل در قرارداد جعاله ، مستلزم اثبات اولیه انعقاد عقد جعاله و توافق در مبلغ یا مال معین به عنوان جعل است. و نتیجتا عامل زمانی مستحق اجرت است که کار را انجام داده باشد، بنابراین حق حبس ندارد.
شرایط طرح دعوای مطالبه وجه یا مال در قرارداد جعاله
- احراز رابطه قراردادی
- احراز انجام کار توسط خواهان
- عدم پرداخت عوض توسط خوانده ( جاعل )
- مشروع بودن عمل مورد نظر جاعل یا کارفرما
- معلوم بودن یا حداقل قابلیت تعیین داشتن اجرت جعاله
نکات کاربردی:
- عقد جعاله از حیث ویژگی عقدی است جایز، معوض، عهدی، رضایی، مسامحه ای و احتمالی.
- بر اساس ماده 563 قانون مدنی، در جعاله ، معلوم بودن اجرت من جمیع الجهات، لازم نیست. بنابراین، اگر کسی ملتزم شود که هر کس گم شده ی او را پیدا کند، حصه مشاع معینی از آن، مال او خواهد بود، جعاله صحیح است. مثلا کسی بگوید هر شخصی کیف گم شده ام را پیدا کند، نیمی از پول داخل آن را به او می دهم.
- در جعاله ممکن است عامل معین یا نامعین باشد. عامل معین یعنی جاعل انجام کار را به شخص خاصی می سپارد. عامل زمانی نامعین است که جاعل شخص خاصی را برای انجام عمل نگمارد، بلکه به طور کلی اعلام نماید هر کس کار مورد نظر او را انجام داد مستحق دریافت جعل است.
- هنگامی که مال جاعل به دست عامل می رسد طبق ماده 569 قانون مدنی در دست او امانت است. عامل می بایست آن را به جاعل رد نماید. عامل تنها در صورتی مستحق دریافت اجرت است که مال را به جاعل رد نماید.
مستندات قانونی مرتبط با طرح دعوا و مبانی مطالبه وجه یا مال در قرارداد جعاله
- ماده 561 الی 570 قانون مدنی
- قاعده احترام به عمل انسان
نحوه دعوای اثبات عقد جعاله و مطالبه وجه یا مال ناشی از آن دعوای مالی است یا غیرمالی ؟
دعوای اثبات عقد جعاله در زمره ی دعاوی مالی است که باید تقویم گردد. اما مطالبه جعل ( اجرت عمل ) اگر وجه نقد باشد، باید بر همان اساس هزینه ی دادرسی پرداخت شود.
مرجع صالح به رسیدگی به دعوای مطالبه وجه یا مال در قرارداد جعاله
به موجب ماده 13 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، دادگاه محل انعقاد عقد، محل اجرای تعهد و یا محل اقامت خوانده صلاحیت رسیدگی به این دعوا را دارد.
نحوه رسیدگی دادگاه به دعوای مطالبه وجه یا مال در قرارداد جعاله
با ارجاع پرونده به دادگاه، دادخواست از حیث شکلی بررسی می شود و با احراز رفع ایرادات احتمالی یک نسخه از دادخواست به همراه ضمائم و اخطاریه تعیین وقت دادرسی برای طرف دعوا ارسال خواهد شد. در جلسه دادرسی دادگاه با احراز شرایط طرح دعوا که در ابتدای مقاله بیان شد، نسبت به صحت و سقم ادعا رسیدگی خواهد کرد. حال اگر اعلام نظر نسبت به موضوع مستلزم ارجاع امر به کارشناسی باشد، موضوع با اعلام دقیق موارد به کارشناسی ارجاع و پس از طی مراحل کارشناسی، دادگاه با احراز صحت و سقم نظریه کارشناسی نسبت به صدور رای اقدام خواهد نمود.
آیا با فسخ قرارداد از سوی احد از طرفین قرارداد، امکان مطالبه وجه یا مال در قرارداد جعاله وجود دارد؟
بر اساس ماده 566 قانون مدنی، هر گاه در جعاله، عمل دارای اجزای متعدد بوده و هر یک از اجزاء، مقصود بالاصاله جاعل بوده باشد و جعاله فسخ گردد، عامل از اجرت المسمی به نسبت عملی که کرده است، مستحق خواهد بود، اعم از اینکه فسخ از طرف جاعل باشد یا از طرف عامل. مانند اینکه شهرداری در مقابل شخصی ملتزم شود در قبال آسفالت کردن 200 کیلومتر فلان مبلغ را به او می دهد، اما پس از اجرای 10 کیلومتر، قرارداد از سوی یکی از طرفین فسخ شود.
اما اگر مورد جعاله قابلیت تفکیک نداشت یا مقصود بالاصاله نبود و فسخ نیز از جانب جاعل یا کارفرما بود، جاعل باید بابت کارهایی که عامل انجام داده اجرت المثل پرداخت کند، زیرا عمل هر کسی محترم است و اجرت دارد.
مطالبه وجه یا مال در قرارداد جعاله از سوی عاملین متعدد به چه صورت است؟
طبق ماده 568 قانون مدنی، اگر چند نفر عامل با شراکت هم عملی را انجام دهن،د هر یک از آنان به نسبت عملی که انجام داده اند مستحق اجرت می باشند.
اثر فوت یا حجر هر یک از طرفین قرارداد جعاله در مطالبه وجه یا مال عقد جعاله چیست؟
عقد جعاله جزء عقود جایز می باشد که با فوت و حجر هر یک از دو طرف عقد جعاله منحل می شود و در صورتی که عملی انجام شده باشد عامل مستحق اجرت می باشد.
اثر فسخ قرارداد جعاله در دعوای مطالبه وجه یا مال موضوع قرارداد چیست؟
قرارداد جعاله یک عقد جایز می باشد بنابراین هر یک از طرفین قرارداد می توانند هر وقت که اراده کنند جعاله را به صورت یکطرفه فسخ نمایند. فسخ عقود جایز بر خلاف عقود و قرادادهای لازم بدون دلیل و در زمان که طرفین ارداده کنند امکان پذیر است .اگر قبل از شروع به عمل قرارداد جعاله فسخ شود، عامل حقی بر جاعل پیدا نمی کند. ولی اگر پس از شروع به کار عامل قرارداد جعاله را فسخ نماید، باید اجرت المثل عامل را بپردازد.در صورتی که موضوع جعاله دارای اجزای متعددی باشد یعنی کار قابل تجزیه و تقسیم باشد و قرارداد جعاله پس از انجام یکی از این موارد فسخ گردد، عامل مستحق اجرت المثل می باشد. زیرا عامل بخشی از کار را انجام داده است.
