ابطال ضمانت نامه بانکی یکی از دعاوی بانکی رایج در محاکم دادگستری است. ابطال ضمانت نامه بانکی ممکن است بنا به دلایلی از جمله درخواست ذی نفع ضمانت نامه قبل از تاریخ سررسید ضمانت نامه، عدم تمدید ضمانت نامه بانکی علیرغم امکان تمدید آن از سوی ذی نفع ضمانت نامه، تقلب در صدور و اخذ ضمانت نامه بانکی از شرایط ابطال ضمانت نامه بانکی است.
شرایط ابطال ضمانت نامه بانکی
بموجب بخشنامه شماره ۲۵۸۸ مورخ ۲۵/۰۶/۱۳۸۶ بانک مرکزی و سایر مقررات مربوط نحوه خاتمه ضمانت نامه بانکی (موارد ابطال ضمانت نامه بانکی) عبارتند از :
۱.اعلام کتبی ذی نفع مبنی بر ابطال و خاتمه ضمانت نامه بانکی :
ذی نفع ضمانت نامه می تواند با ارائه درخواست کتبی به همراه اصل ضمانت نامه به بانک درخواست ابطال ضمانت نامه بانک را نماید.
۲.انقضای سررسید مدت اعتبار ضمانت نامه (تاریخ انقضا)
ضمانت نامه بانکی با انقضای سررسید از درجه اعتبار ساقط و باطل خواهد شد. برهمین اساس ذی نفع ضمانت نامه می بایست تا قبل از تاریخ سررسید نسبت به مطالبه وجه ضمانت نامه یا ارائه درخواست تمدید آن اقدام نماید. درغیراینصورت ضمانت نامه بانک باطل تلقی خواهد شد.
۳.حصول شرایط خاص و مقرر در ضمانت نامه، برمبنای ارائه سند یا اسنادی که در متن ضمانت نامه به منظور منتفی شدن ضمانت نامه مشخص می گردد. (واقعه انقضاء)
بموجب بخشنامه اعلامی، بانک ها و موسسات اعتباری تنها مسئولیت انطباق اسناد با شرایط مندرج در ضمانت نامه را بر عهده دارند و مسئولیتی از باب جعل، فقدان اصالت اسناد و… بر عهده بانک نیست.
۴.تقلب در صدور و اخذ ضمانت نامه بانکی، به عنوان مثال ضمانت نامه بانک جعلی یا از طریق جرم کلاهبرداری حاصل شده باشد و یا ذی نفع ضمانت نامه و درخواست کننده با درخواست صدور ضمانت و تبانی درصدد اخذ منابع مالی بانک و سوء استفاده از آن بوده باشند.
۵.عدم رعایت شرایط عمومی صحت قراردادها و قوانین و مقررات آمره پولی و بانکی در صدور ضمانت نامه
مراحل ابطال ضمانت نامه بانکی
۱.ارائه درخواست کتبی ابطال ضمانت نامه از سوی ذی نفع بهمراه ارائه اصل ضمانت نامه به بانک
۲.ثبت درخواست کتبی ابطال ضمانت نامه در دفتر نامه های وارده بانک
۳.بررسی درخواست کتبی ابطال ضمانت نامه و صدور دستور ابطال ضمانت نامه توسط بانک
۴.ثبت درخواست ابطال ضمانت نامه در سیستم نوین و ارسال اطلاعات به بانک مرکزی
۵.بررسی و تایید درخواست ابطال ضمانت نامه از سوی بانک مرکزی
۶.انجام عملیات حسابداری و بازگشت کارمزد
۷.صدور اسناد حسابداری و ارجاع به دایره خدمات بانکی
۸.تنظیم نامه فک سند رهنی بهمراه ارسال مستندات خطاب به دفترخانه تنظیم کننده سند رهنی
۹.انجام عملیات بانکی رفع انسداد حساب یا وثایق و اسناد مربوطه و نهایتا آزاد سازی ضمانت نامه بانکی
دستور موقت منع پرداخت ضمانت نامه بانکی
درخصوص امکان صدور دستور موقت در خصوص ضمانت نامه بانکی دو دیدگاه متفاوت حقوقی وجود دارد.
.گروه اکثریت : قائل به امکان صدور دستور موقت در خصوص منع از پرداخت وجه ضمانت نامه بانکی هستند و معتقدند ملاک صدور دستور موقت احراز فوریت است و احراز فوریت با دادگاه است و مراجع قضایی به عنوان مرجع تظلم خواهی موظف به بررسی درخواست مذکور هستند و منعی در امکان ورود دادگاه به موضوع دستور موقت وجود ندارد. که رویه قضایی متمایل به این نظر است.
گروه اقلیت : با این استدلال که پذیرش درخواست دستور موقت با وصف پرداخت بدون قید و شرط وجه ضمانت نامه به صرف درخواست ذی نفع به بانک و اینکه با اصل استقلال ضمانت نامه بانکی از قرارداد اصلی در تعارض است، قائل به عدم امکان صدور دستور موقت هستند.
لازم به ذکر است، دستور موقت ضمانت بانکی را به حالت تعلیق در می آورد و نیازی به تمدید آن نیست و بموجب ماده ۵۶ دستورالعمل ناظر بر ضمانت نامه های بانکی، اگر پرداخت وجه ضمانت نامه به دستور مقام قضایی متوقف شود، در صورتی که نظر مقام قضایی مبنی بر بلامانع بودن پرداخت وجه ضمانت نامه پس از خاتمه اعتبار اعلام گردد. ضمانت نامه بانکی از زمان اعلام مقام قضایی، به مدت ۳۰ روز معتبر خواهد بود و مطابق با مفاد تبصره ذیل ماده ۵۶ اعلامی بانک و موسسه اعتباری مکلف است این تمدید را در سامانه سپام ثبت نماید.
نحوه درخواست دستور موقت مبنی بر منع پرداخت ضمانت نامه بانکی
در این حالت دادخواست می بایست به طرفیت بانک و ذی نفع ضمانت نامه مطرح گردد، در غیر اینصورت به علت عدم طرح صحیح دعوا درخواست رد خواهد شد.
لازم به ذکر است،اخذ دستور موقت و منع پرداخت وجه ضمانت نامه بانکی تابع شرایط عمومی دستور موقت در قانون آئین دادرسی مدنی است. بر همین اساس بموجب ماده ۳۱۰ قانون فوق الاشاره در اموری که تعیین تکلیف آن فوریت دارد، دادگاه بنا به درخواست ذی نفع و با احراز فوریت دستور موقت را صادر می نماید. بموجب ماده ۳۱۷ قانون اعلامی صدور دستور موقت در خصوص ضمانت نامه بانکی نیز منوط به تودیع خسارت احتمالی وفق نظر دادگاه است
نحوه طرح دعوای ابطال ضمانت نامه بانکی
دعوی ابطال ضمانت بانکی می بایست به طرفیت بانک و ذی نفع ضمانت نامه مطرح گردد، در غیراینصورت به علت عدم طرح صحیح دعوا منتج به صدور قرار رد خواهد شد. مضافا اینکه بسته به جهت ابطال ضمانت نامه بانکی، طرح دعاوی حقوقی دیگری نیز ممکن است ضرورت داشته باشد.
دادگاه صالح به رسیدگی به دعاوی ضمانت نامه بانکی
بموجب ماده ۱۳ قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی دعاوی ضمانت نامه های بانکی می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده، محل تنظیم و محل اجرای تعهدات قراردادی مطرح گردد.
بر همین اساس نیز دادگاه صالح به رسیدگی به درخواست صدور دستور موقت منع از پرداخت ضمانت نامه بانکی نیز تابع قاعده دعاوی ضمانت نامه بانکی است.
