جلب ثالث در دیوان عدالت اداری، مشتق از کلمه جلب که در اصطلاح حقوقی به این معنی است که شخصی را از راه قانونی به محاکمه دعوت کنند. ثالث نیز در دعاوی حقوقی به اشخاصی اطلاق می شود، که فعلا جزو طرفین دعوی یعنی خواهان – خوانده / شاکی -مشتکی عنه محسوب نمی شوند، می باشد. بنابراین جلب ثالث در دیوان عدالت اداری به مفهوم دعوت قانونی شخصی غیر از اصحاب دعوی به محاکمه و رسیدگی است.
دلایل طرح دعوای جلب ثالث در دیوان عدالت اداری چیست؟
-
محکومیت همزمان مجلوب ثالث و خوانده
در این حالت شخص ثالث به این منظور جلب می شود، که همراه با طرف دیگر به عنوان اصحاب دعوی محکوم شود تا در آینده نتواند علیه شخص جلب کننده مجددا شکایتی مطرح نماید و رأی صادر شده نسبت به وی نیز دارای بلااثر باشد.
-
تقویت موضع جلب کننده
ممکن است، محکومیت شخص جلب شده برای جلب کننده مهم نباشد، اما حضور وی و دفاعیاتی که در پرونده مطرح می کند، باعث شود موضع شخص جلب کننده علیه طرف شکایت اصلی تقویت شود، لذا جلب ثالث به منظور کمک به اثبات ادعای جلب کننده نیز صورت می گیرد.
چه اشخاصی می توانند شخص ثالث را جلب به دادرسی در دیوان عدالت اداری نمایند؟
جلب ثالث در دیوان عدالت اداری از طرف سه شخص ممکن است:
1.شخص خواهان می تواند در مهلت قانونی اشخاصی را که حضور آنها را در دادرسی لازم می داند، با تقدیم دادخواست جلب ثالث به شعبه دیوان عدالت اداری وارد در پرونده نماید.
2.مرجع یا نهادی که موضوع شکایت متوجه او است، در صورتی که تشخیص دهد، ورود شخص حقیقی یا حقوقی دیگری در شکایت طرح شده موثر است یا نیازمند اخذ توضیح از شخصی غیر از شاکی است، می تواند دادخواست جلب ثالث مورد نظر خود را به شعبه تقدیم نماید.
3.شعبه رسیدگی کننده در مورد درخواست شاکی یا طرف شکایت و یا زمانی که روسا تشخیص می دهند، اخذ توضیح از شخص حقیقی یا حقوقی موثر در کشف حقیقت است، می تواند اقدام به اخذ توضیح از شخص ثالث نماید. در این حالت ثبت دادخواست نیاز نیست و شخصی که از وی توضیحاتی اخذ می شود به عنوان مجلوب ثالث دعوت نمی شود، بلکه صرفا برای ادای توضیح حضور پیدا می کند.
شرایط طرح دعوای جلب ثالث در دیوان عدالت اداری – شرایط ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری چیست؟
در ماده 54 قانون دیوان عدالت اداری در خصوص شرایط ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری مقرر شده است.
(( هرگاه شاکی، جلب شخص حقیقی یا حقوقی دیگری غیر از طرف شکایت را به دادرسی لازم بداند، می تواند ضمن دادخواست تقدیمی یا دادخواست جداگانه، حداکثر ظرف سی روز پس از ثبت دادخواست اصلی، تقاضای خود را تسلیم کند. همچنین در صورتی که طرف شکایت، جلب شخص حقیقی یا حقوقی دیگری به دادرسی را ضروری بداند، می تواند ضمن پاسخ کتبی، دادخواست خود را تقدیم نماید. در این صورت، شعبه دیوان تصویری از دادخواست، لوایح و مستندات طرفین را برای شخص ثالث ارسال می کند.))
که با مداقه در این ماده و ماده 122 قانون آیین دادرسی مدنی که موارد سکوت در این قانون را به قانون آیین دادرسی مدنی ارجاع داده است، رعایت شرایط اعلامی ذیل جهت ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری ضرورت دارد:
1.ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری از طرف هر یک از دو طرف دعوا امکان پذیر است.
2. این دعوا در صورتی مورد پذیرش قرار خواهد گرفت که با دعوای اصلی مرتبط یا دارای یک منشأ باشد. بنابراین اگر دعوایی، فاقد این شرط باشد، قطعاً از دعوای اصلی تفکیک داده شده و جداگانه رسیدگی خواهد شد. دارا بودن ارتباط کامل ( یعنی نتیجه یک دعوی مؤثر در دعوای دیگر باشد. ) یا وحدت منشأ ( هر دو دعوی از یک عمل حقوقی یا یک واقعه حقوقی ناشی شده است.)
3.شاکی می بایست همزمان با دادخواست اصلی یا حداکثر ظرف 30 روز از تاریخ ثبت دادخواست اصلی، ضمن دادخواست مجزای دیگری دادخواست جلب ثالث را ثبت نماید.
4.با توجه به اینکه طبق مقررات قانون دیوان عدالت اداری خوانده پرونده می بایست ظرف 30 روز اقدام به ارائه پاسخ دفاعیه نماید، بنابراین مهلت ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری برای خوانده پرونده نیز 30 روز است. که دادخواست جلب ثالث می بایست بصورت مجزای از لایحه جوابیه ثبت و ارائه گردد.
5.علی رغم ظاهر ماده شاکی و یا طرف شکایت مجاز نیستند، هر شخص حقیقی یا حقوقی را به دادرسی جلب نمایند. لذا علاوه بر توجه دعوا به مجلوب ثالث، موضوع دعوا می بایست به دعوای اصلی ارتباط داشته باشد.
5.کسی که اقدام به جلب می کند ( جالب ثالث ) به مانند وارد ثالث در دیوان عدالت اداری کماکان در مقام شاکی ( خواهان ) دعوا باقی می ماند و جلب شده به دعوا ( مجلوب ثالث ) در مقام خوانده بوده و لذا آثار دعوا برحسب سمت خواهان و خوانده طرف دعوا متفاوت برای هر یک خواهد بود.
با این توضیح که ممکن است، جالب ثالث محکومیت مستقل مجلوب ثالث را با طرح دادخواست جلب ثالث در کنار دعوای اصلی درخواست نماید، که در این فرض مجلوب ثالث در فرض محکومیت مکلف به اجرای حکم صادره علیه خود است. ولی در فرضی که جلب ثالث در جهت تقویت دعوای اصلی باشد و جالب ثالث درخواست محکومیت مستقلی نسبت به مجلوب ثالث را نخواهد، رای دال بر محکومیت مجلوب ثالث صادر نمی شود.
مهلت ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری تا چه زمانی است؟
قانونگذار نسبت به افراد مختلفی که اختیار جلب ثالث را دارند، مهلت های متفاوتی را در نظر گرفته است.
1.شاکی یا ثبت کننده دادخواست بدوی می تواند همزمان با دادخواست اصلی و یا حداکثر ظرف ۳۰ روز از ثبت دادخواست اصلی تقاضای جلب ثالث مورد نظر خود را ثبت نماید.
2.طرف شکایت مکلف است تا نسبت به موضوع شکایت پاسخ کتبی خود را ارسال کند. در فرضی که طرف شکایت قصد جلب ثالثی را داشته باشد می بایست دادخواست خود را ضمن پاسخ کتبی به شکایت تقدیم شعبه نماید. بنابراین مهلت ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری برای خوانده پرونده نیز 30 روز است. که دادخواست جلب ثالث در رویه عملی بصورت مجزای از لایحه جوابیه ثبت و ارائه می گردد.
3.زمانی که دادرس شعبه تشخیص می هد، که نیاز به استماع اظهارات شخصی دارد، هر زمان که بخواهد می تواند شخص مورد نظر خود را دعوت نماید و یا از طریق ابلاغیه اقدام به اخذ توضیح نماید. چرا که در این حالت شخص موردنظر به عنوان مجلوب ثالث شناخته نمی شود و تا زمان صدور رأی این امکان برای دادرس در شعبه وجود دارد.
مرجع صالح برای ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری
همانگونه که از نام دعوای جلب ثالث پیداست، مجلوب ثالث( جلب شده به دادرسی ) بالاجبار و توسط احدی از اصحاب دعوا (جالب ثالث) با اهدافی از قبیل تقویت دعوای اصلی جالب ثالث یا محکومیت مستقل مجلوب ثالث نسبت به جلب کننده به دادرسی،جلب به دادرسی می گردد و با عنایت به طاری بودن دعوای جلب ثالث به مانند دعوای ورود ثالث در همان شعبه رسیدگی کننده به پرونده با شرط وحدت منشا و یا ارتباط کامل با پرونده اصلی مطرح می گردد.
نحوه رسیدگی به دعوای جلب ثالث در دیوان عدالت اداری
با ثبت دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری، دادخواست اصلی به همراه دادخواست جلب ثالث به طرف دعوای اصلی و مجلوب ثالث ابلاغ و نامبردگان می بایست ظرف 30 روز می توانند نسبت به ارائه پاسخ دفاعیه اقدام نمایند. در رویه جاری دیوان عدالت اداری شعبه رسیدگی کننده با تعیین وقت نظارت و پس حصول پاسخ طرف دعوا و بدون تشکیل جلسه دادرسی اقدام به صدور رای مقتضی می نماید و غالبا ضمن یک رای نسبت به هر دو پرونده رسیدگی می نماید. رای صادره از شعبه بدوی دیوان عدالت اداری طبق مقررات قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر خواهد بود. البته با اصلاح قانون دیوان عدالت اداری در تاریخ 1402/0/10 رسیدگی به آرای هیات ها و کمیسیون های اداری ( مراجع شبه قضایی ) به صورت یک مرحله ای و پرونده مستقیما به یکی از شعبات تجدیدنظر دیوان عدالت اداری ارجاع می شود. نتیجتا جزء با تمسک به روشهای اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری، وفق مقررات مواد 79 و 98 آن امکان نقض رای صادره وجود ندارد.
لازم به ذکر است، با توجه به ماده 122قانون دیوان عدالت اداری، شعب دیوان عدالت اداری در مواردی همچون مقررات رد دادرس، نحوه ابلاغ آرا و تصمیمات و وکالت و سایر موارد سکوت در این قانون تابع مقررات قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و قانون اجرای احکام می باشند.
نکات کاربردی:
1.اگر خوانده دعوای اصلی، شخص ثالثی را جلب به دعوی کند، شعبه دیوان عدالت اداری نمی‌تواند مجلوب ثالث را به نفع خواهان دعوای اصلی محکوم نماید، چرا که خواهان دعوای اصلی اساساً نسبت به شخص ثالث ادعایی ندارد و علیه وی دادخواست نداده و تقاضایی مطرح نکرده است. نتیجتا مجلوب ثالث تنها به نفع خواهان جلب ثالث محکوم می شود نه به نفع طرف دیگر.
2.دعوای جلب شخص ثالث، در همان دادگاهی مطرح می شود که به دعوای اصلی رسیدگی می‌نماید، عدم صلاحیت محلی، مانع رسیدگی به دعوا نیست، اما چنانچه دیوان عدالت اداری صلاحیت ذاتی جهت رسیدگی به دعوای جلب ثالث را نداشته باشد، دعوا به دادگاهی که صالح به رسیدگی است، ارجاع می‌گردد و در صورتی که رسیدگی به دعوای اصلی منوط به رسیدگی به دعوای جلب ثالث باشد، رسیدگی به آن تا حصول نتیجه دعوای جلب شخص ثالث، متوقف می‌گردد.
شرایط و نحوه اعتراض به قرار رد دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری – نحوه تجدیدنظرخواهی نسبت به قرار رد دادخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری به چه صورت است؟
اگر شعبه دیوان عدالت اداری در رسیدگی خود شرایط قانونی دعوای جلب ثالث را احراز ننمود و آن را رد نماید، جالب ثالث جهت اعتراض نسبت به قرار صادره از سوی شعبه بدوی، می‌بایست تا زمان تجدیدنظر خواهی در انتظار بماند و همزمان با رای محکومیت خود در دعوای اصلی، از قرار رد دادخواست دعوای جلب ثالث نیز تجدیدنظر خواهی نماید. همچنین وی می‌تواند نسبت به قرار صادره اعتراضی نکند و پس از آنکه پرونده به مرحله تجدیدنظر رفت، مجدداً جلب ثالث نماید. البته در مواردی همچون اعتراض به آرای مراجع شبه قضایی ( هیات ها و کمیسیون های اداری ) که رسیدگی به آنها در دیوان عدالت اداری یک مرحله ای است، صرفا امکان اعاده دادرسی بر اساس ماده 79 قانون دیوان عدالت اداری برای جالب ثالث باقی می نماید.
