ابطال معامله صوری

ابطال معامله صوری به جهت فقدان قصد واقعی انشای قرارداد، توسط طرف یا طرفین معامله بنا به انگیزه هایی همچون فرار از ادای دین، جلوگیری از بازداشت مال و معسر نشان دادن انتقال دهنده، قابل طرح در مراجع قضایی می باشد.

برهمین اساس اشخاص ذی نفع می توانند با طرح دعوای ابطال معامله به جهت صوری بودن و اثبات مبنای تحقق آن نسبت به ابطال قرارداد و بازگردانیدن مال به مالکیت اولیه و نهایتا استیفای طلب خود از محل آن اقدام نمایند.

شرایط و نحوه ابطال معامله صوری

اصل بر صحت هر قرارداد است و صوری بودن خلاف قاعده است. برهمین اساس خواندگان پرونده ( طرفین معامله ) ضرورتی بر اثبات صحت قرارداد ندارند و ظاهر به نفع آنها می باشد و این شخص خواهان ( طلبکار و…) است که می بایست با استفاده از دلایلی همچون سند ازدواج، اسناد تجاری (چک، سفته و..) و شهادت شهود، درخواست اخذ استعلام از دادگاه از طریق اداره ثبت و پلیس راهور و بانک مربوطه به تحصیل دلیل دال بر انتقال مال به اعضای خانواده و دوستان بدهکار و تعیین تاریخ تشخیص انتقال جهت اثبات ادعای خود عمل نمایند.

صرف بدهی دلیل قاطعی دال بر صوری بودن مبایعه نامه نمی باشد، ولو اینکه سایر اموال کفایت پرداخت بدهی را ننماید، بلکه این موارد صرفا قرائنی دال بر احراز قصد واقعی انتقال دهنده می باشد.

چگونه صوری بودن معامله را اثبات کنیم؟(دلایل اثبات ابطال صوری بودن معامله)

برحسب موضوع و شرایط هر پرونده دلایل اثباتی متفاوت است. اما در عمل می توان با تمسک به دلایل و قرائن زیر اقدام به طرح دادخواست بطلان معامله به جهت صوری بودن نمود.

1. اخذ استعلام ثبتی از اداره ثبت و پلیس راهور و بانک های مربوط دال بر احراز واگذاری و تاریخ نقل و انتقال و شخص انتقال گیرنده
2. ارائه قرارداد و اسناد مطالباتی از جمله سند ازدواج، اسناد تجاری و فیش های پرداختی
3. شهادت شهود و مطلعین
4. تحقیقات و معاینه محل
5. تقدم طلب نسبت به تاریخ انتقال
6. طرح سابق دعوا جهت مطالبه طلب از سوی خواهان و انتقال متعاقب مال ازسوی بدهکار
7. اخذ حکم قطعی قبل از انتقال مال از سوی بدهکار
8. اثبات عدم تبادل مالی جهت پرداخت ثمن معامله

ابطال معامله صوری به قصد فرار از پرداخت مهریه

نحوه ابطال معامله صوری، از سوی زوجه منوط به اثبات فقدان قصد انتقال از سوی زوج به جهت فرار از دین می باشد. که بر حسب شرایط هر پرونده دلایل اثباتی متفاوت و قاضی با تجمیع مستندات و دلایل متعددی که اهم آن بشرح زیر است اقدام به احراز واقعیت می نماید.

1. انتقال به نزدیکان و دوستان
2. عدم پرداخت ثمن معامله
3. تشخیص زمان دقیق معامله
4. تقارن یا همزمانی انتقال با اختلافات فی ما بین زوجین و دعاوی مطالبه مهریه و حقوق مالی زوجه

ابطال معامله صوری ربوی

نحوه ابطال معامله صوری ربوی منوط به اثبات فقدان قصد انتقال از سوی فروشنده می باشد. که غالبا مبایعه نامه ای به صورت صوری جهت تضمین پرداخت بدهی بدهکار تنظیم می شود . لذا دلایلی همچون شهادت شهود، عدم تطابق مبلغ بدهی با ارزش مبیع و پرداخت های مکرر بدهکار به حساب ربا دهنده می تواند دلیل و اماره ای برای اثبات ربوی بودن باشد. مضافا در صورت تنظیم قرارداد یا اسناد انتقالی  می بایست در متن دادخواست ، ابطال مبایعه نامه و اسناد انتقال متعاقب تنظیمی اعم از عادی یا رسمی نیز می بایست درخواست گردد.

ابطال مبایعه نامه صوری با شهادت شهود

با توجه به رویه قضایی و مقررات قانونی، ابطال مبایعه نامه صوری با شهادت شهود در فرضی که مبایعه نامه صوری سند عادی باشد ،ممکن است با احراز فقدان قصد انتقال باطل شود .ولی در جایی که قرارداد صوری به موجب سند رسمی تنظیمی در دفترخانه اسناد رسمی صورت پذیرد ، با توجه به ارجحیت اعتبار اسناد رسمی نسبت به شهادت شهود غالبا مورد پذیرش محاکم نمی باشد هر چند با توجه به اینکه تنظیم مبایعه نامه ناشی از قرارداد می باشد، عادی یا رسمی بودن آن با اثبات منشا صدور آن تفاوتی ایجاد نمی نماید.

اعتبار معامله صوری ( حکم معامله صوری چیست؟ )

جهت و دلیل معامله صوری هر چه که باشد اعم از قصد فرار از پرداخت دین ، جلوگیری از توقیف و بازداشت مال ، اثبات معسر بودن شخص جهت بهره مندی ازمزایای حکم اعسار، تفاوتی نمی نماید. صرف عدم وجود قصد معامله جهت باطل بودن معامله صوری کفایت می نماید.

مجازات معامله صوری چیست؟

بموجب ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، معامله صوری به قصد فرار از ادای دین جرم انگاری شده است و مرتکب به حبس تعزیری از ۶ ماه تا ۲ سال  یا جریمه نقدی ۶ میلیون تا ۲۴ میلیون ریال  و یا پرداخت نصف میزان مال محکوم شده و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

همچنین انتقال گیرنده که از قصد فرار از ادای دین انتقال دهنده مطلع و با علم به این موضوع اقدام به تنظیم قرارداد نموده است، شریک در جرم شناخته شده و به مجازات رد عین آن و در صورت تلف یا انتقال مکلف به تودیع مثل یا قیمت آن از اموال خود می باشد. لازم به ذکر است، با توجه به مفهوم ماده ۲۱ در صورت عدم اطلاع خریدار از قصد فرار از ادای دین، قرارداد صحیح و امکان مراجعه به انتقال گیرنده جهت مطالبه عین یا قیمت آن وجود ندارد و صرفا مجازات حبس و جزای نقدی قابل اعمال علیه انتقال دهنده است.

تفاوت معامله صوری با معامله به قصد فرار از ادای دین

میان معامله به قصد فرار از دین و معامله صوری، رابطه عموم و خصوص من وجه وجود دارد. که یکی از سه حالت زیر متصور می باشد.
الف) ممکن است معامله صوری باشد ولی قصد فرار از دین در آن نباشد ،
ب) ممکن است معامله ای هم صوری باشد و هم به قصد فرار از دین باشد.

پ) ممکن است معامله به قصد فرار از دین باشد ولی صوری نباشد.

حکم بندهای الف و ب باطل بودن معامله به قصد فرار از ادای دین به جهت فقدان قصد انشا که رکن اساسی عقد است باطل است. ولی در خصوص امکان ابطال معامله به قصد فرار از ادای دین که بصورت واقعی انشا شده است.اختلاف نظر حقوقی وجود دارد.

1. گروهی قائل به صحت آن هستند.
2.  گروهی با به تمسک به ماده 65 قانون مدنی و مواد 424 و 425 و 500 از قانون تجارت و اخذ وحدت ملاک قائل به غیر نافذ بودن معامله به قصد فرار از ادای دین و قابلیت ابطال آن بخاطر ضرر ناروایی است که به حقوق طلبکاران وارد می شود هستند.
3. گروه سوم که رویه قضایی نیز متمایل به آن است، با توجه به ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در فرضی که انتقال گیرنده از قصد فرار از ادای دین فروشنده مطلع باشد قرارداد را غیرنافذ و قابل ابطال می دانند. ولی اگر انتقال گیرنده از قصد فرار از ادای دین مطلع نباشد و خریدار با حسن نیت به عبارتی باشد قرارداد صحیح و مال قابل بازگشت نمی باشد و صرفا مجازات حبس تعزیری و جزای نقدی متوجه انتقال دهنده است.

هزینه دادرسی ابطال معامله صوری

هزینه دادرسی ابطال معامله صوری معادل دعاوی مالی است.در خصوص اموال منقول قابل تقویم بوده، ولی در خصوص اموال غیر منقولی همچون زمین و ملک ، بر اساس ارزش منطقه ای تعیین می گردد.

نحوه تنظیم دادخواست ابطال معامله صوری

خواهان می باست نسبت به طرف دعوا قرار دادن مالک رسمی و سایر ایادی بعدی اقدام نماید مضافا ابطال کلیه قراردادها از جمله :ابطال سند رهنی و نبز ابطال سند مالکیت بعدی تنظیمی نیز می بایست در ستون دادخواست تصریح گردد.

دفاع در مقابل ادعای صوری بودن معامله

نحوه دفاع بر حسب شرایط هر پرونده متفاوت است. اما به صورت کلی بار اثبات صوری بودن بر عهده خواهان است. ولی خوانده می تواند با ارائه دلایلی از قبیل اخذ تامین دلیل جهت احراز قیمت واقعی ملک ، اسناد و مدارک پرداخت ثمن معامله حقانیت خود را اثبات نماید.

نحوه اجرای رای ابطال معامله صوری

حکم ابطال معامله صوری اعلامی است و نیازی به صدور اجراییه ندارد و اگر متعاقب تنظیم معامله صوری، تنظیم سند رسمی انتقال در دفتر اسناد رسمی انجام شده باشد ، دادگاه طی مکاتبه با اداره ثبت اسناد و املاک مربوطه و دفتر اسناد رسمی تنظیم کننده سند نسبت به اعلام ابطال سند انتقال و ثبت آن در سیستم اقدام می نماید.

مرجع صالح به رسیدگی به دعوای ابطال معامله صوری 

در صورتی که موضوع معامله صوری مال غیر منقول (آپارتمان و زمین و… ) دعوا می بایست در دادگاه محل وقوع مال غیر منقول مطرح شود، ولی اگر مال منقول همچون اتومبیل باشد می توان در دادگاه محل اقامت هر یک از خواندگان طرح دعوا نمود.