هیات موضوع ماده ۲۱۶ قانون های مالیات مستقیم 

هیات موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم یکی از مراجع رسیدگی به دعاوی مالیاتی است. که به اقدامات اجرایی اشتباه یا وصول مالیات قبل از قطعیت رسیدگی می نماید.منظور از اقدامات اجرایی به فرآیند دریافت مالیات از مودی مالیاتی پس از قطعی شدن مالیات گفته می شود. به صورت کلی عملیات اجرایی شامل سه مرحله ( صدور و ابلاغ برگ اجرایی )‌ ، ( توقیف اموال ) و نهایتا ( فروش یا تملک اموال )‌ خواهد بود.

صلاحیت هیات موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم 

قانونگذار در ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم صلاحیت های متعددی در مقررات برای این هیات مقرر نموده است. که بر حسب نوع موضوع ، شرایط رسیدگی و آثار متفاوتی بر آنها حاکم است، که به آنها اشاره می نمائیم.

• صلاحیت موضوع صدر ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم 

صلاحیت موضوع صدر ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم، رسیدگی به شکایات ناشی از (( اقدامات اجرایی راجع به مطالبات دولت )) است، که به صورت کلی به جز مطالبات ناشی از مالیات های مستقیم و غیرمستقیم، مطالبات موضوع ماده ۴۸ قانون محاسبات عمومی‌ ، مطالبات موضوع ماده ۳۲ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1384/08/14 و  مطالبات موضوع ماده ۴۵ قانون بر ارزش افزوده  قابل وصول وفق مقررات مالیاتی است. که در مراحل اجرایی ممکن است منشا بروز اختلافات متعددی گردد. که مصادیق مبتلا به شکایات عبارتند از :

الف.اعتراض نسبت به توقیف اموالی که مشمول مستثنیات دین می باشد.

ب. شخص ثالث مدعی توقیف اموال وی به جای مودی مالیاتی باشد.

پ. ادعای فقدان شرایط قانونی ابلاغ و متعاقبا اعتراض به فرآیند اجرای عملیات اجرایی

• صلاحیت موضوع تبصره ۱ ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم 

صلاحیت موضوع این تبصره شکایت از جهت (( وصول مالیات قبل از قطعیت )) است. هر چند تبصره قید کرده که شکایت صرفا ناظر بر مالیات های مستقیم خواهد بود، اما با توجه به مفاد ماده ۲۵ قانون مالیات بر ارزش افزوده ، حکم تبصره ۱ ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم در خصوص مالیات های قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز جاری خواهد بود.

توضیح اینکه، نحوه رسیدگی هیات موضوع تبصره ۱ ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم ، به وصول مالیات قبل از قطعیت، به این شکل است، در صورتی که هیات، شکایت مودی مالیاتی را وارد بداند، ضمن صدور رای به بطلان اجرائیه ‌مالیاتی به ماهیت پرونده نیز ورود می نماید، یعنی بر حسب مورد قرار رسیدگی صادر می نماید و یا نسبت به درآمد مشمول مالیات مودی رسیدگی و رای مقتضی صادر می نماید. یا به عبارتی با ورود در ماهیت، این هیات جایگزین هیات بدوی و یا تجدیدنظر مالیاتی می گردد.

نتیجتا اینکه در صورت ورود ماهوی هیات ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم ، امکان اعتراض مودی و یا سازمان امور مالیاتی نزد هیات موضوع ماده ۲۴۷ قانون مالیات های مستقیم و یا شعب شورای عالی مالیاتی وجود دارد.

توضیح اینکه بموجب بخشنامه شماره ۲۵۶۱۶/۷۶۵۵/۴/۳ مورخ 1376/06/14 و بخشنامه شماره ۳۰/۴/۸۱۹۲۱/۵۲۷۴۸ مورخ 1375/11/10 اینکه رای هیات ماده ۲۱۶ را قطعی دانسته است، باید با این توضیح همراه شود، که رای هیات از حیث رسیدگی به وصول مالیات قبل از قطعیت، قطعی است. اما اگر این هیات ماده ۲۱۶ جایگزین شعبه بدوی هیات حل اختلاف مالیاتی گردد، طبعا قابل تجدیدنظرخواهی در هیات حل اختلاف تجدیدنظر مالیاتی خواهد بود و بعد از انقضای مهلت ۲۰ روز رای او قطعی خواهد بود.

• صلاحیت موضوع تبصره ۲ ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم

صلاحیت اعطایی موضوع این تبصره ، بررسی شکایت مودی از جهت غیرقانونی بودن مطالبه مالیات های غیرمستقیم است. لازم به ذکر است، مفاد این تبصره شامل تمامی مالیات های غیرمستقیم خواهد بود و استثنائات خارج از این صلاحیت عبارتند از:

الف.جرایم قاچاق اموال موضوع عایدات دولت و بهای مال قاچاق از بین رفته

ب.آن دسته از مالیات های غیرمستقیم که طبق مقررات مخصوص به خود در مراجع خاص باید حل و فصل شود.

که بموجب بخشنامه شماره ۷۰/۹۵/۲۰۰ مورخ 1395/10/11 سازمان امور مالیاتی و رای وحدت رویه شماره ۱۹۷۲-۱۹۶۶ مورخ 1397/10/25 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، بر صلاحیت این هیات در اعتراض به مالیات بر ارزش افزوده تاکید شده است.

نحوه اعتراض به رای هیات موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم 

در خصوص نحوه و مهلت اعتراض به رای هیات موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات مستقیم ، بر حسب مرجع رسیدگی به اعتراض می بایست قائل به تفکیک شد. که در خصوص امکان اعتراض همزمان در هر دو مرجع اختلاف نظر حقوقی وجود دارد. ولی رویه قضایی قائل به پذیرش هر دو اعتراض است. البته طرح  اعتراض در دیوان عدالت اداری منوط به عدم انقضای مهلت قانونی است.

• شورای عالی مالیاتی

بموجب ماده ۲۵۱ قانون مالیات های مستقیم، مودیان مالیاتی یا اداره امور مالیاتی می توانند در صورت شکایت نسبت به آرای قطعی هیات حل اختلاف مالیاتی از لحاظ عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقض رسیدگی، دعوای ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی هیات،‌ با اعلام دلایل کافی در شورای عالی مالیاتی اقامه نماید.

• دیوان عدالت اداری

براساس بند ۲ ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری ، آخرین راه کار اعتراض مودی مالیاتی جهت نقض رای قطعی صادره از سوی هیات های حل اختلاف مالیاتی یا شورای عالی مالیاتی طرح دعوا در دیوان عدالت اداری است.

که مطابق با تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون دیوان عدالت اداری مدت اعتراض به رای قطعی مالیاتی در دیوان عدالت اداری برای اشخاص مقیم در داخل کشور سه ماه و برای اشخاص مقیم در خارج از کشور شش ماه از تاریخ ابلاغ رای یا تصمیم قطعی صادره است. متعاقبا نیز رای بدوی صادره نیز برای اشخاص مقیم ایران، ظرف ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور ظرف ۲ ماه از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در دیوان عدالت اداری است. که در فرض نقض پرونده مجددا جهت بررسی مجدد به هیات هم عرض صادرکننده رای قطعی ارجاع می شود.

النهایه با عنایت به حجم و پیچیدگی اختلافات و دعاوی مالیاتی صرف مطالعه مطالب تقدیمی راهگشای حل و فصل موضوعات مالیاتی نخواهد بود، بر همین اساس بهره مندی از خدمات وکیل متخصص مالیاتی امری لازم و غیرقابل اجتناب خواهد بود.