شرایط و موانع معافیت مالیاتی | نحوه اعتراض به رد درخواست معافیت مالیاتی 

معافیت مالیاتی به معنای خروج برخی از درآمد ها و دارایی ها از پرداخت مالیات به طور موقت یا دائم بوده می باشد.که با توجه به قوانین و مقررات جاری کشور به صورت سالیانه در حال تغییر می باشند، که در مقاله تقدیمی ابتداء به آخرین تغییرات در سال 1404 اشاره می نمائیم و در ادامه به روشهای اعتراض به رد درخواست معافیت های مالیاتی در سازمان امور مالیاتی و مراجع عالی تر اشاره خواهیم نمود.

انواع معافیت های مالیاتی 

از آنجا که معافیت مالیاتی سال 1404، به مالیات های مستقیم، نظیر مالیات بر درآمد ناشی از حقوق و مالیات بر دارایی، نظیر ارث و خودرو، تعلق می گیرد، در این بخش از مقاله، قصد داریم، در خصوص انواع موارد معافیت مالیاتی و سقف درآمد و دارایی مشمول معافیت، صحبت کرده و بگوییم که موارد انواع معافیت مالیاتی سال 1404چیست.

1. هتل‌ ها، مراکز اقامتی و تاسیسات گردشگری که از سال 95 و با تصویب هیات دولت، معافیت مالیاتی 50 درصد داشته و طبق مصوبه شورای اقتصاد، در مهر ماه سال گذشته نیز معافیت مالیاتی این گروه از اشخاص حقوقی، مجددا تمدید گردید.
2. درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی ( انواع و اقسام رسته‌ ها از جمله دامپروری و زنبورداری )، عشایری، صیادان، شرکت های تعاونی روستایی، کارگری، دانشجویان و دانش‌ آموزان، کارمندی و اتحادیه‌ های آن ها، صد درصد، از مالیات‌، معاف است.
3. درآمد ناشی از تعليم و تربيت، در مدارس غیرانتفاعی، در تمامی پایه ها تا پایان دوره متوسطه، درآمد آموزشگاه های فنی و حرفه ای، در صورتی که از سازمان فنی و حرفه ای، دارای مجوز باشند، درآمد مراکز آموزش عالی غیر انتفاعی، دانشگاه ها و مهد کودک های واقع در مناطق کمتر توسعه یافته و روستا ها، درآمد حاصل فعالیت موسساتی که از معلولین ذهنی و حرکتی، نگهداری می کنند؛ به شرط داشتن مجوز، همچنین، درآمد باشگاه ها و موسساتی که در زمینه ورزشی، فعالیت می نمایند، در صورت داشتن مجوز از سازمان تربیت بدنی، از پرداخت مالیات، معاف هستند.
4. مبالغی که در خصوص بیمه های عمر و زندگی، از طرف موسسات بیمه ای، به فردی که با آنها قرارداد منعقد نموده، داده می شود، از پرداخت مالیات، معاف می باشد.
5. هزینه های درمانی ای که از سوی مودیان مالیاتی، برای معالجه خودشان یا خانواده و افراد تحت تکفل آنها، پرداخت می گردد. نیز مشمول معافیت مالیاتی می باشد. اعمال معافیت مالیاتی، در این زمینه، تحت این شرایط، خواهد بود که موسسه درمانی یا پزشک معالج، مقیم ایران باشد و پرداخت هزینه از سوی مودی را، گواهی کند. همچنین، در صورتی که درمان، به علت نبود امکانات کافی، در خارج از ایران، صورت گرفته، پرداخت هزینه های درمان، توسط مامورین رسمی و مراجع ذیصلاح خارج از کشور، تایید و گواهی شود.
6. درآمد ابرازی ناشی از فعالیت های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیر دولتی، در واحد های تولیدی یا معدنی، مشمول معافیت مالیاتی است. در صورتی، قابل اعمال بوده که برای این اشخاص، از زمان تصویب قانون مالیات های مستقیم، پروانه بهره برداری، صادر شده باشد. معافیت مالیاتی این نهادها برای مناطق توسعه یافته 5 سال و برای مناطق کمتر توسعه یافته 10 سال است. 
7. اشخاصی که در قالب عقود مشارکتی، جهت گردش مالی بنگاه های تولیدی، اقدام به آوردن سرمایه نقدی، برای پروژه ها و طرح های این بنگاه ها می نمایند، به شرط آنکه تا دو سال، اقدام به خارج نمودن آن سرمایه نکنند، معادل حداقل سود مورد انتظار عقود مشارکتی مصوب شورای پول و اعتبار، از پرداخت مالیات بر درآمد، معاف می گردند. همچنین سود سپرده های اشخاص حقیقی، معاف از مالیات سود سپرده بانکی است.
8. درآمد صندوق عمران موقوفات کشور، با این شرط که صرف عمران موقوفات گردد، همچنین، آن بخش از درآمدهای موقوفات عام که خرج تبلیغ، تحقیق علمی و فرهنگی، اختراع، اکتشاف، تعمیرات بنا و مساجد، مراسم تعزیه، کمک به مستضعفان و مواردی از این دست می گردد، از پرداخت مالیات، معاف هستند.
9. صد در صد درآمد به دست آمده از صادر کردن خدمات و کالاهای غیر نفتی و محصولات بخش کشاورزی، و 20 درصد درآمد ناشی از صادر کردن مواد خام، با نرخ مالیاتی صفر، محاسبه می گردند. فهرست این مواد، توسط وزارتخانه مربوط به امور اقتصاد و دارایی، صنعت و معدن و بازرگانی و صنایع معادن و کشاورزی، مشخص شده و به تصویب هیات وزیران می رسد.
10. واردکنندگان ماشین آلات چاپ که زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و از این وزارت خانه، مجوز دریافت کرده اند، از 9 درصد مالیات ارزش افزوده واردات ماشین آلات چاپ، معاف می باشند.
11. همچنین، درآمد ناشی از کارگاه های مربوط به فرش دست بافت یا صنایع دستی و اتحادیه های تولیدی و شرکت های تعاونی این زمینه، معاف از مالیات هستند.
12. وفق بند 9 ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده و جز یک بند ب ماده 9 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده تمام خدمات درمانی انسانی معاف از مالیات می باشند. لازم به ذکر است خدمات جراحی پلاستیک در صورتی که با هدف درمانی انجام شود نیز مشمول معافیت خدمات درمانی مذکور خواهد بود.
13. همچنین، کلیه صاحبان مشاغلی که مجموع فروش خالص کالا و ارائه خدمات آنها در سال گذشته، حداکثر صد و پنجاه برابر معافیت موضوع ماده 84 قانون مالیات‌ های مستقیم (کمتر از ۱۸ میلیارد تومان) بوده؛ نیازی به ارائه اظهارنامه ندارند.

14. با توجه به موافقت نمایندگان مجلس با استمرار معافیت‌ های مالیاتی فعالیت‌ های انتشاراتی، مطبوعاتی و قرآنی، تولیدکنندگان چادر مشکی، مقنعه و البسه اسلامی از پرداخت مالیات معاف شدند.

سقف معافیت های مالیاتی 

1. در خصوص سقف معافیت حقوق در سال جاری، دولت، حقوق تا 288 میلیون تومان در سال را مشمول معافیت مالیاتی، دانسته است.
2. در خصوص سقف معافیت های مالیاتی خودروهای لوکس در سال جاری، دولت، خودروهای تا 3 میلیارد و پانصد میلیون تومان را مشمول معافیت مالیاتی دانسته است.
3. در خصوص سقف معافیت های مالیاتی درآمد ناشی از اجاره در سال جاری، دولت، درآمدهای سالانه کمتر از 500 میلیون تومان را معاف از مالیات، تعیین کرده است.
4. به موجب بند «س» تبصره 6 قانون بودجه 1404؛ سقف همه معافیت های مالیاتی مصرح در قانون بودجه سال جاری، برای همه مودیان مالیاتی به استثنای موارد مذکور در قانون های مالیات های مستقیم، توسعه ابزارها و نهادهای نوین مالی، تامین مالی تولید و زیرساخت ها و جهش تولید دانش بنیان؛ برای اشخاص حقیقی 70 میلیارد و برای اشخاص حقوقی 700 میلیارد تومان تعیین شده است.
5. شایان ذکر است، تشکل های صنفی که بین سال های 1390 تا 1399 مشمول مالیات شده اند و هنوز اقدام به پرداخت آن نکرده اند، می توانند تا پایان سال جاری، برای ارائه اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند. شرط برخورداری از این امکان این است که مالیات سال مربوطه پرداخت نشده باشد. برای برخورداری از معافیت مالیاتی لازم است اظهارنامه سال عملکرد مربوطه تنظیم و اسناد و مدارک درآمدی و هزینه ای آن سال به اداره مالیاتی ذیصلاح ارائه شود.

شایان ذکر است تشکل های صنفی که بین سال های 1390 تا 1399 مشمول مالیات شده اند و هنوز اقدام به پرداخت آن نکرده اند، می توانند تا پایان سال جاری، برای ارائه اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند. شرط برخورداری از این امکان این است که مالیات سال مربوطه پرداخت نشده باشد. برای برخورداری از معافیت مالیاتی لازم است، اظهارنامه سال عملکرد مربوطه تنظیم و اسناد و مدارک درآمدی و هزینه ای آن سال به اداره مالیاتی ذیصلاح ارائه شود.

جدول معافیت مالیاتی درآمد ناشی از حقوق
میزان حقوق (سالانه)	میزان مالیات
حقوق تا  288 میلیون تومان	معاف از مالیات
حقوق از 288 میلیون تومان تا 360 میلیون تومان	10 درصد
حقوق از 360 میلیون تومان تا 456 میلیون تومان	15 درصد
حقوق از456 میلیون تومان تا 600 میلیون تومان	20 درصد
حقوق از 600میلیون تومان تا 800 میلیون تومان	25 درصد
حقوق بیش از 800 میلیون تومان	30 درصد

////////////////////////////////

جدول معافیت مالیاتی درآمد ناشی از عملکرد
میزان عملکرد	میزان مالیات
درآمد 1 تا 200 میلیون تومان	15 درصد
نسبت به مازاد 200 میلیون تومان، تا میزان 400 میلیون تومان درآمد	20 درصد
مازاد بر 400 میلیون تومان درآمد	25 درصد

////////////////////////////////

جدول معافیت مالیاتی دارایی خودروهای لوکس
قیمت خودرو	میزان مالیات
خودرو کم تر از 35 میلیارد ریال	معاف
خودرو بیش از 35 میلیارد ریال	سالانه یک درصد

////////////////////////////////

جدول معافیت مالیاتی درآمد ناشی از اجاره
درآمد سالیانه مشمول مالیات	درصد مالیات
درآمد کمتر از 50 میلیون تومان	معاف از مالیات
تا 50 میلیون تومان	15 درصد
50 تا 100 میلیون تومان	20 درصد
بیشتر از 100 میلیون تومان	25 درصد

تا چه درآمدی معاف از مالیات است؟

تا درآمد سالانه 288 میلیون تومان از مالیات معاف خواهد بود. 

سقف معافیت مالیاتی مشاغل در سال 1404 چقدر است؟

سقف معافیت مالیاتی ۱۴۰۴ بسته به اینکه برای درآمد باشد یا دارایی و اینکه به چه نوع درآمدی تعلق گیرد، متفاوت بوده که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.

عوامل محرومیت از معافیت مالیاتی 

1. عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و یا اسناد و مدارک

عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و یا اسناد و مدارک موضوع ماده 95 قانون مالیات های مستقیم توسط مؤدیانی که طبق مقررات مکلف به نگهداری دفاتر و یا اسناد و مدارک بوده و درآمد مشمول مالیات آنها از طریق رسیدگی به اسناد و مدارک تعیین می ‌شود، منجر به محرومیت از برخورداری از نرخ صفر و هرگونه معافیت یا مشوق مالیاتی خواهد شد. 

همچنین، شرط برخورداری از هرگونه معافیت مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی در مناطق آزاد، داشتن مجوز فعالیت و تسلیم اظهارنامه مالیاتی و اطلاعات عملکرد مالی در موعد مقرر قانونی است. همان ‌گونه که ذکر شد، این شرط صرفاً ناظر بر مؤدیانی است که طبق مقررات، مکلف به نگهداری دفاتر و یا اسناد و مدارک بوده و درآمد مشمول مالیات آنها از طریق رسیدگی به اسناد و مدارک تعیین می ‌شود. بنابراین هر چند مطابق با ماده ۸۳ قانون مالیات های مستقیم، صاحبان درآمد املاک مکلف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند، اما به دلیل اینکه درآمد مشمول مالیات املاک تجاری طبق مقررات ماده ۵۳ قانون مالیات های مستقیم تعیین می ‌شود، این حکم به اشخاص حقیقی دارای درآمد املاک اجاری تسری نخواهد یافت.

نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است، که عدم ارائه اسناد و مدارک و اظهارنامه مالیاتی می‌ تواند منجر به کتمان درآمد توسط مؤدیان شود. در این حالت، میزان محرومیتهای ذکر شده شامل عدم برخورداری از نرخ صفر صرفاً به میزان درآمدهایی است که کتمان شده ‌اند. به بیان دیگر، چنانچه به موجب عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و یا اسناد و مدارک درآمد مؤدی مخفی بماند، تنها همان میزان درآمد کتمان شده از معافیت ‌ها محروم خواهند شد. علیرغم قاعده کلی فوق مبنی بر لزوم نگهداری دفاتر و یا اسناد اظهارنامه، اما چند مورد استثنا نیز وجود دارد:

الف. نسبت به درآمد موقوفات عام که در امور مصرح در بند ح ماده ۱۳۹ قانون مالیات ‌های مستقیم مصرف می ‌شوند، مفاصا حساب‌ هایی که توسط شعب تحقیق موضوع ماده ۱۴ قانون تشکیلات اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب ۱۳۶۳ صادر شده یا می ‌شوند، به منزله اظهارنامه مالیاتی تلقی می‌ شود.

ب. مشمولان مواد 144 و 145 و بندهای الف، ب و ز ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم.

ج. در خصوص اشخاص حقیقی مشمول ماده 81 قانون مالیات‌ های مستقیم به صورت تدریجی و متناسب با ایجاد ظرفیتهای اجرایی اداری و حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور خواهد بود.

2. استناد به اسناد خلاف واقع

استناد مؤدی به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ملاک عمل می ‌باشد و برخلاف حقیقت تهیه و تنظیم شده است، در صورتی که این استناد به قصد فرار از مالیات و از روی علم و عمد باشد، منجر به محرومیت از معافیت ‌ها و بخشودگی ‌های قانونی خواهد شد. (ماده ۲۰۱ قانون مالیات‌ های مستقیم ).

3. استقرار در برخی شعاع معین

استقرار واحدهای تولیدی و معدنی در شعاع یکصد و بیست کیلومتری مرکز استان تهران و پنجاه کیلومتری مرکز استان اصفهان و سی کیلومتری مراکز سایر استان‌ ها و شهرهای دارای بیش از سیصد هزار نفر جمعیت، همچنین استقرار واحدهای تولیدی و معدنی در مناطق ویژه اقتصادی و شهرک ‌هایی که در شعاع یکصد و بیست کیلومتری مرکز استان تهران هستند، منجر به محرومیت این واحدها از نرخ صفر مالیاتی و مشوق ‌های موضوع ماده ۱۳۲ قانون مالیاتهای مستقیم خواهد شد. ( بند د ماده ۱۳۲ قانون مالیات های مستقیم ). البته به موجب همین بند، چنانچه واحد های مذکور در محدوده دو یا چند استان یا شهر قرار گیرند، ملاک تعیین محدوده به موجب آیین ‌نامه ‌ای مصوب هیات وزیران خواهد بود. هیات وزیران نیز به موجب بند ب ماده 2 آیین ‌نامه اجرایی بند د ماده 132 اصلاحی قانون مالیات های مستقیم مقرر کرد: (( در سایر موارد، چنانچه واحد تولیدی در محدوده دو یا چند شهر از استان ‌های مختلف قرار داشته باشد، تابع مقررات مربوط به استان محل استقرار واحد تولیدی می ‌باشد. ))

4. عدم همکاری با هیات بازرسی مالیاتی موضوع ماده ۱۸۱ قانون مالیات های مستقیم

مؤدیان مالیاتی موظفند با هیئت‌های موضوع ماده ۱۸۱ قانون مالیات های مستقیم همکاری‌های لازم را به عمل آورند و کلیه دفاتر، اسناد، مدارک و سوابق مالی و تجهیزات نگهداری اعم از دستی و ماشینی ( مکانیزه ) و دستورالعمل کار و رمز دسترسی به آنها را در اختیار هیات‌ها قرار دهند و در صورت استنکاف، شامل مجازات مقرر در قانون یاد شده از معافیت‌های مالیاتی منابع مختلف درآمدی سال مورد مراجعه، محروم می ‌شوند. ( تبصره ۳ ماده ۱۸۱ قانون مالیات های مستقیم )

5. عدم رفع تعهد ارزی

هر گونه عدم رفع تعهدات ارزی بر گونه نرخ صفر و معافیت ‌های مالیاتی برای درآمدهای حاصل از صادرات کالا و خدمات، از جمله کالاهای غیرنفتی و مواد خام، همچنین استرداد مالیات و عوارض موضوع ماده 13 قانون مالیات های مستقیم، به جز صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی و مهندسی، در مواردی که ارز حاصل از صادرات طبق مقررات اعلامی بانک مرکزی به چرخه اقتصادی کشور برگردانده نشود، برای عملکرد سال‌ های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ قابل اعمال نیست. ( جزء 1 بند ک تبصره 6 قانون بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور).

این موضوع در جزء ۷ بند ق تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور بدین شکل مقرر شد که برخورداری از معافیت‌های مالیاتی برای درآمدهای حاصل از صادرات کالاها و خدمات و هرگونه جایزه و مشوق‌های صادراتی، منوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور است. همچنین، به موجب بند خ ماده ۲ و تبصره ۳ ماده ۷ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۹۲، دولت از اختیار تعیین ضوابط و مقررات مربوط به استفاده از ارز برخوردار است؛ لذا دولت و هیات وزیران می ‌توانند اعمال برخی معافیت‌ ها را منوط به انجام تکالیف مرتبط با ارز نمایند. 

بر همین اساس و به‌عنوان مثال، بند ۶ تصویب ‌نامه شماره ۵۸۱۴۴ تا ۵۵۶۳۷ هـ مورخ 1398/05/13 هیات وزیران، شرط معافیت مالیاتی مراکز استخراج رمز ارزها را صادر کردن محصول و بازگرداندن ارز حاصل از آن بر اساس ضوابط بانک مرکزی به داخل کشور قرار داده است.

اعتراض به رد شدن درخواست معافیت مالیاتی در سازمان امور مالیاتی   

اعتراض به رد درخواست معافیت مالیاتی ظرف مدت 30 روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص قابل طرح در سازمان امور مالیاتی است. با فرض عدم پذیرش اعتراض، امکان طرح اعتراض در هیات بدوی حل اختلاف مالیاتی وجود دارد. 

لکن اگر مودی نسبت به رای هیات بدوی مالیاتی کماکان معترض باشد، وفق ماده 203 قانون مالیات های مستقیم، ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ رای، قابل طرح مجدد در هیات حل اختلاف تجدید نظر مالیاتی است. رای هیات حل اختلاف تجدیدنظر قطعی و لازم الاجرا می باشد.

نکته حائز اهمیت اینکه، آرای قطعی هیات های حل اختلاف مالیاتی، با رعایت شرایط مقرر قانونی، قابل طرح شکایت در هیات ماده 251 قانون مالیات های مستقیم ، شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت اداری می باشد.

اعتراض به رد شدن درخواست معافیت مالیاتی در دیوان عدالت اداری 

در حال حاضر به موجب تبصره 2 ماده 3 قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی 1402/02/10 رسیدگی به دعاوی مالیاتی به صورت یک مرحله ای است. که مستقیما و با ارجاع به یکی از شعبات تجدیدنظر رسیدگی و اعلام نظر می گردد.

رسیدگی به دعاوی مطروحه در دیوان عدالت اداری جز در مواردی که نص صریح وجود دارد، به صورت شکلی است و دیوان عدالت اداری به موجب بند 2 ماده 16 قانون دیوان عدالت اداری، صرفا نسبت به بررسی صحت و سقم ادعای نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها اقدام می نماید و از ورود در ماهیت موضوع و صدور حکم ماهوی ممنوع است.

در مواردی که شعبه دیوان عدالت اداری، نقص تحقیقات و یا ایراد شکلی یا ماهوی موثری در رای صادره مشاهده نماید، با ذکر تمام جهات و دلایل قانونی، رای صادره را نقض و موضوع را جهت رسیدگی مجدد به آن مرجع اعلام می نماید.

مرجع مذکور مکلف است، با رعایت مفاد رای شعبه دیوان، حداکثر ظرف مدت دو ماه نسبت به اتخاذ تصمیم یا صدور رای اقدام کند. در صورت شکایت مجدد شاکی، پرونده به شعبه صادرکننده رای قطعی در دیوان ارجاع خواهد شد.

در این صورت ، اگر شعبه دیوان رای صادره را صحیح تشخیص دهد، آن را تایید می کند و در صورتی که رای صادره را برخلاف قوانین و مقررات بداند آن را نقض و با ورود در ماهیت نسبت به صدور حکم اقدام می نماید.

و در مواردی که موجب دیگر برای رسیدگی در دیوان عدالت اداری وجود نداشته باشد یا موضوع مورد رسیدگی منتفی شده باشد یا از مصادیق تخلف نباشد، شعبه دیوان مبادرت به نقض بلا ارجاع می نماید.

چنانچه شعبه دیوان نظر کارشناس را لازم بداند، از نظر کارشناسان رسمی دادگستری یا متخصصان و مشاوران موضوع  ماده 7 قانون دیوان عدالت اداری استفاده می نماید. رسیدگی در دیوان عدالت اداری غیرحضوری  و بدون تشکیل جلسه رسیدگی است. در فرض پذیرش رای  هیات حل اختلاف مالیاتی، شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری نسبت به تایید رای اقدام می نماید. رای صادره قطعی و لازم الاجرا می باشد. ولی معترض می تواند نسبت به اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری اقدام نماید.