جرم تخریب اموال و مجازات آن

جرم تخریب اموال به معنای ایراد صدمه عمدی است که منتهی به نقصان یا از بین رفتن مال یا شیء متعلق به دیگری شود. علاوه بر عمل فیزیکی لطمه زدن، ورود ضرر به مال دیگری نیز شرط تحقق جرم است، زیرا تا ضرر واقع نشود، جرم تخریب تحقق پیدا نخواهد کرد. جرم تخریب از جمله جرایم عمدی ناشی از رفتار مجرمانه و انجام فعلی در قالب عمل فیزیکی از بین بردن یا ورود ضرر به مال متعلق به غیر است مانند جرم کلاهبرداری یا انتقال مال غیر که با فعل مثبت انجام می شود و نه با ترک فعل ، به عبارت دیگر ترک فعل هرچند موجب از بین رفتن یا ورود ضرر به مال متعلق به غیر شود، عنصر مادی تخریب محسوب نخواهد شد.

شرایط تحقق جرم تخریب اموال

1. وقوع فعلی که منجر به صدمه نسبت به اموال دیگران
2. عمد و سوء نیت در ایراد صدمه به اموال
3. ورود ضرر به دیگری در نتیجه فعل و رفتار منتج به تخریب

انواع جرم تخریب اموال

جرم تخریب اموال با توجه نوع اموال اعم از منقول یا غیر منقول یا دولتی و خصوصی و یا اموال تاریخی و فرهنگی و اموال عمومی به انواع مختلفی بر حسب نوع مجازات تعیین شده در قانون ، قابل تقسیم است که عبارت است از :

• تخریب اموال دولتی و عمومی

مطابق ماده 687 قانون مجازات اسلامی هرکس در وسایل و تاسیسات مورد استفاده عمومی از قبیل شبکه‌های آب و فاضلاب، برق، نفت، گاز، پست و تلگراف و تلفن و مراکز‌ فرکانس و ماکروویو (‌مخابرات) و رادیو و تلویزیون و متعلقات مربوط به آنها اعم از سد و کانال و انشعاب لوله‌کشی و نیروگاههای برق و خطوط انتقال‌نیرو و مخابرات (‌کابلهای هوایی یا زمینی یا نوری) و دستگاههای تولید و توزیع و انتقال آنها که به هزینه یا سرمایه دولت یا با سرمایه مشترک دولت و‌بخش غیر دولتی یا توسط بخش خصوصی برای استفاده عمومی ایجاد شده و همچنین در علائم راهنمایی و رانندگی و سایر علائمی که به منظور حفظ‌جان اشخاص یا تامین تاسیسات فوق یا شوارع و جاده‌ها نصب شده است، مرتکب تخریب یا ایجاد حریق یا از کار انداختن یا هر نوع خرابکاری دیگر‌شود بدون آنکه منظور او اخلال در نظم و امنیت عمومی‌باشد به حبس از سه تا ده سال محکوم خواهد شد.

• تخریب اموال منقول و غیر منقول اشخاص خصوصی

به موجب ماده 677 قانون مجازات اسلامی اصلاحی سال 1399 ، هرکس عمداً اشیاء منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً تلف نماید و یا از کار اندازد به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه (و) در صورتی که میزان خسارت ‌وارده یکصد میلیون ریال یا کمتر باشد به جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت ‌وارده ‌محکوم خواهد شد .

• اتلاف و تحریق اسناد دولتی

مطابق ماده 681 قانون مجازات اسلامی هرکس عالما دفاتر و قباله ها و سایر اسناد دولتی را بسوزاند یا به هر نحو دیگری تلف کند به حبس از دو تا ده سال محکوم خواهد شد .

• اتلاف و تحریق اسناد عادی و غیر دولتی

مطابق ماده 682 قانون مجازات اسلامی اصلاحی 1399 به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری هر کس عالماً هر نوع اسناد یا او‌راق تجارتی و غیر تجارتی غیردو‌لتی را که اتلاف آنها موجب ضرر غیر است بسوزاند یا به هر نحو دیگر تلف کند به حبس از چهل و پنج روز تا یک سال محکوم خواهد شد.

• تخریب اموال تاریخی و فرهنگی

به موجب ماده 558 قانون مجازات اسلامی هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت ‌رسیده است، یا تزئینات، ملحقات تاسیسات، اشیاء و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک الی ده سال محکوم میشود.

عناصر قانونی جرم تخریب اموال

جرم تخریب اموال نیز مانند سایر جرایم مستلزم داشتن سه عنصر مادی ، قانونی ، معنوی می باشد که عبارت است از :

• عنصر قانونی جرم تخریب

عنصر قانونی جرم تخریب اموال با توجه به اینکه تخریب و احراق و یا اتلاف عمدی اموال از چه نوعی باشد در مواد قانونی 675 الی 689 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات پیش بینی شده است .

مطابق ماده 675 قانون مجازات اسلامی‌ هر کس به طور عمد عمارت یا بنا یا کشتی یا هواپیما یا کارخانه یا انبار و به طور کلی هر محل مسکونی یا معد برای سکنی یا جنگل یا خرمن‌ یا هر نوع محصول زراعی یا اشجار یا مزارع یا باغهای متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شود.

تبصره ۱ – اعمال فوق در این فصل در صورتی که به قصد مقابله با حکومت اسلامی‌باشد مجازات محارب را خواهد داشت.

تبصره ۲ – مجازات شروع به جرائم فوق شش ماه تا دو سال حبس می‌باشد.

ماده ی 676 قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است :‌ هر کس سایر اشیاء منقول متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد
مطابق ماده677 تعزیرات قانون مجازات اسلامی‌ هر کس به طور عمد اشیای منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلی یا جزیی تلف نماید و یا از کار اندازد به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

ماده687 قانون مجازات اسلامی راجع به تخریب و خرابکاری در تاسیسات عمومی مقرر می دارد :‌ هر کس در وسایل و تاسیسات مورد استفاده عمومی‌از قبیل شبکه‌های آب و فاضلاب، برق، نفت، گاز، پست و تلگراف و تلفن و مراکز‌ فرکانس و ماکروویو (‌مخابرات) و رادیو و تلویزیون و متعلقات مربوط به آنها اعم از سد و کانال و انشعاب لوله‌کشی و نیروگاههای برق و خطوط انتقال‌ نیرو و مخابرات (‌کابلهای هوایی یا زمینی یا نوری) و دستگاههای تولید و توزیع و انتقال آنها که به هزینه یا سرمایه دولت یا با سرمایه مشترک دولت و‌ بخش غیر دولتی یا توسط بخش خصوصی برای استفاده عمومی‌ایجاد شده و همچنین در علائم راهنمایی و رانندگی و سایر علائمی‌که به منظور حفظ‌جان اشخاص یا تامین تاسیسات فوق یا شوارع و جاده‌ها نصب شده است، مرتکب تخریب یا ایجاد حریق یا از کار انداختن یا هر نوع خرابکاری دیگر‌شود بدون آنکه منظور او اخلال در نظم و امنیت عمومی‌باشد به حبس از سه تا ده سال محکوم خواهد شد.

• عنصر مادی جرم تخریب اموال

جرایم تخریب اموال مثل سایر جرایم علیه مالکیت و اموال، مستلزم ارتکاب به یک فعل مثبت خواهد بود. به گونه ‌ای که تحقق جرم مذکور با ترک فعل امکان پذیر نباشد. یعنی باید عملی و کاری انجام شده باشد که منجر به تخریب و اتلاف اموال شده باشد .

– موضوع جرم تخریب اموال

مال یا شیئ یا سند متعلق به دیگری موضوع جرم تخریب می باشد. به طور کلی موضوع جرم تخریب به سه گروه اموال ( هر چیزی که مالیت داشته باشد و دارای ارزش اقتصادی باشد ) و اشیا و اسناد تقسیم میشود. قانونگذار کلیه اشیا اعم از منقول و غیرمنقول را تحت حمایت کیفری قرارداده گر چه آن اشیا ارزش مالی نداشته ولی از نظر صاحب آن داراری ارزش معنوی باشد.

– وسیله ارتکاب جرم تخریب

 برای تحقق جرم تخریب اموال وسیله ارتکاب هر چیزی می تواند باشد و قانونگذار وسلیه  ی خاصی را  در نظر نگرفته است. اما گاها وسیله ارتکاب به جرم در تشدید مجازات تاثیرگذار خواهد بود. به عنوان مثال استفاده از حریق و یا مواد منفجره منجر به تشدید مجازات خواهد شد.

در ماده ۶۷۷ برای اتلاف مال دیگری ۶ ماه تا ۳ سال حبس تعیین شده است. در صورتی در مواد ۶۷۵ و ۶۷۸ برای اتلاف همان مال با استفاده از حریق و یا مواد منفجره ۲ تا ۵ سال حبس در نظر گرفته شده است.

• عنصر معنوی جرم تخریب

سوء نیت عام در جرم تخریب همان اراده و اختیار و خواست مرتکب جرم در انجام فعل است. به طوری که تخریب مال دیگری بدون اراده و خواست مرتکب، به دلیل فقدان سوء نیت، فاقد جنبه کیفری بوده و تنها موجب مسئولیت مدنی می‌گردد.سوء نیت خاص اراده‌ی آگاه نسبت به مال موضوع جرم یا شخص متضرر از جرم است. در جرم تخریب علاوه بر عمد و قصد در انجام فعل مجرمانه ارتکابی، احراز قصد ایراد ضرر خسارت به دیگری ضروری است.

مجازات جرم تخریب اموال

1 . مجازات اصلی : در مورد تخریب اموال دیگران، حبس و شلاق و جزای نقدی در مواد 675 به بعد قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است.

2 . مجازات اصلی با کیفیت مشدده : گاهی قانونگذار به جهاتی خاص مجازات اصلی ساده مرتکب تخریب اموال را تشدید نموده و مجازات سنگین تری برای مرتکب قائل شده است. جهات خاص معمولا تحریق و یا استفاده از مواد منفجره است.

با توجه به تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال 1399 مجازات تخریب اموال خصوصی به موجب ماده 11 قانون مزبور کاهش یافته است و به 2 بخش تقسیم می شود :

1. تخریب اموال بالای 10 میلیون تومان مانند سابق حبس 6 ماه تا 3 سال را دارد.
2. تخریب اموال کمتر از 10 میلیون تومان که در این صورت مجازات به جزای نقدی تبدیل می گردد.

نکته : با توجه به ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مجازات تخریب اموال خصوصی از جمله جرایم قابل گذشت شناخته شده است ، بنابراین تعلیق اجرای مجازات جرم تخریب امکان پذیر بوده و متهم می تواند از دادگاه صالح درخواست تعیلق اجرای مجازات را بخواهد .