مالیات بر درآمد مشاغل | نحوه اعتراض به مالیات بر درآمد مشاغل 

مالیات مشاغل یا مالیات بر درآمد مشاغل که صاحبین کسب و کار آن را پرداخت می‌ کنند، در گروه مالیات‌ های مستقیم قرار دارد؛ که مطابق درآمد حاصل از فعالیت‌ های اقتصادی اشخاص توسط سازمان امور مالیاتی محاسبه و دریافت می‌ شود. که اعتراض به برگ تشخیص مالیات بر درآمد مشاغل، ابتدائا در سازمان امور مالیاتی و هیات های حل اختلاف بدوی و تجدیدنظر مالیاتی و متعاقبا با رعایت مقررات حاکم، قابل شکایت در مراجع اداری و نظارتی بالاتر اعم از هیات ماده 251 مکرر قانون مالیات های مستقیم ، شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت اداری می باشد.

چه کسانی مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می باشند؟ | چه کسانی باید مالیات مشاغل بدهند؟ 

1.اشخاص حقیقی مقیم در ایران 

به موجب ماده 93 قانون مالیات های مستقیم دو دسته از فعالیت‌های اشخاص حقیقی مشمول احکام فصل مالیات بر درآمد مشاغل هستند:

•  اول: اشتغال به مشاغل : به بیان دیگر، هر شخص حقیقی که اقدام به تحصیل درآمد در ایران می ‌نماید، چنانچه مشمول عناوین مالیاتی مذکور در سایر فصل‌ های قانون مالیات ‌های مستقیم نگردد، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل تلقی خواهد شد.

در مورد اشتغال به مشاغل ، از آنجا که مشاغل طیف وسیعی از فعالیت‌ های اقتصادی را در خود جای می ‌دهد، لذا قوانین و مقررات مالیاتی با توجه به دو معیار “نوع” و “حجم” فعالیت اقتصادی اقدام به تقسیم ‌بندی صاحبان مشاغل نموده و بر همین اساس نیز تکالیف مالیاتی متفاوتی را متناسب با هر یک از آنان وضع کرده است.

• دوم: اشتغال به دیگر عناوینی که در سایر فصل‌ های قانون مالیات‌های مستقیم ذکر نشده ‌اند : نیز موارد متعددی مشمول این عناوین شده ‌اند. به عنوان نمونه، مطابق با رأی هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره ۱۰۴/۸۶ مورخ ۲۳/۲/۱۳۸۶، چنانچه سردفتران اسناد رسمی موضوع ماده ۶۹ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب ۱۳۵۴ بابت معرفی جانشین و اشخاص واجد صلاحیت برای تصدی دفترخانه درآمدی کسب نمایند که نوعی حق‌الامتیاز تلقی می ‌گردد، تحت عنوان یاد شده مشمول مالیات قرار خواهند گرفت. 

نکته حائز اهمیت اینکه، به موجب ماده 93 قانون مالیات های مستقیم، صرفاً درآمدهایی که توسط اشخاص حقیقی در « ایران » تحصیل می‌ شود مشمول مالیات تلقی شده است. بنابراین هر چند به موجب بند ۲ ماده ۱ قانون مالیات های مستقیم هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می ‌نماید، مشمول مالیات اعلام شده است، اما از آنجا که ناظر بر مالیات بر درآمد مشاغل، قانون ‌گذار به قید « در ایران » تصریح نموده است، لذا نمی ‌توان با استناد به بند فوق، درآمدهای مشاغل تحصیل شده خارج از ایران را مشمول این نوع مالیات نمود.

2.شرکت های مدنی و قراردادهای مضاربه

به جز اشخاص حقیقی که مشمولین اصلی این نوع از مالیات هستند، مقنن شرکت‌های مدنی را نیز تابع ضوابط این فصل دانسته است. یکی از اقسام شرکت‌ های مدنی به موجب « عقد مضاربه » شکل می‌ گیرد. دلیل اینکه قانون‌ گذار این مورد را جداگانه ذکر نموده، به نظر می ‌رسد شرطی است که برای این نوع از قراردادها وضع کرده که این شرط همان « شخص حقیقی بودن عامل یا صاحب سرمایه » است.

درآمدهای مشمول مالیات بر درآمد مشاغل و ابعاد آن 

فصل چهارم از باب سوم قانون مالیات‌ های مستقیم، سه دسته درآمد را مشمول احکام مالیات بر درآمد مشاغل دانسته است: 

• اول: درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر، غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌ های قانون مالیات ‌های مستقیم در ایران تحصیل می ‌کند.
• دوم: درآمد شرکت ‌های مدنی اعم از اختیاری یا قهری
• سوم: درآمدهای ناشی از فعالیت ‌های مضاربه، در صورتی که عامل ( مضارب ) یا صاحب سرمایه، شخص حقیقی باشد. تمامی موارد سه ‌گانه فوق، پس از کسر معافیت‌ ها، هزینه‌ های قابل قبول و استهلاکات، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل بوده و به نرخ‌ های مذکور در ماده 131 قانون مالیات ‌های مستقیم، مشمول مالیات خواهد بود.

گروه بندی مشاغل مالیاتی بر چه اساسی است؟

گروه ‌بندی مشاغل مالیاتی بر اساس نوع فعالیت و درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات مشاغل مختلف انجام می‌ شود. این گروه‌ بندی شامل سه گروه الف، ب و ج است. 

1.گروه الف (مشاغل گروه اول مالیاتی) :

افراد حقیقی و شرکت‌ها با حجم فعالیت بالا در این گروه قرار می‌گیرند. مثلاً دارندگان کارت بازرگانی، صاحبان کارخانه‌ ها، بیمارستان‌ ها، مشاغل صرافی و از این قبیل مشاغل جزو این گروه می‌ شوند. حد نصاب برای این گروه، میزان مبلغ فروش و سایر درآمدهای مندرج در اظهارنامه مالیاتی دو سال قبل و بیشتر از 30 میلیارد تومان است.

2.گروه ب (مشاغل گروه دوم مالیاتی) :

افراد و شرکت ‌ها با حجم فعالیت متوسط در این گروه قرار می‌گیرند. مثلاً دارندگان کارت بازرگانی، موسسات حسابرسی، فروشگاه‌ های زنجیره ‌ای و این قبیل مشاغل در این گروه قرار می ‌گیرند. حد نصاب برای این گروه، درآمد ابرازی بین 10 تا 30 میلیارد تومان است.

3.گروه ج (مشاغل گروه سوم مالیاتی) :

افراد و شرکت‌ ها با حجم فعالیت کم در این گروه مشاغل مالیاتی قرار م ی‌گیرند. مثلاً کسب ‌وکارهای کوچک و خانگی، مشاغل خدماتی و این گروه از کسب و کارها زیر گروه سوم مشاغل مالیاتی قرار می ‌گیرند. حد نصاب برای این گروه، درآمد ابرازی کمتر از 10 میلیارد تومان است.

نحوه تشخیص درآمد و مالیات بر درآمد مشاغل

شاید برایتان سوال باشد که سازمان امور مالیاتی چطور به میزان درآمد مشاغل مختلف دسترسی دارد؟ می‌دانیم که صاحب یک شغل ممکن است، هزینه فروش کالا یا ارائه خدمات خود را از طریق مختلفی مانند کارتخوان، کارت به کارت، و یا پول نقد دریافت کند. سازمان امور مالیاتی چطور از همه این درآمدها آگاه می‌شود و برای آن مالیات تعیین می‌کند؟

امروزه استفاده از پول نقد به حداقل رسیده و خریداران اغلب از طریق دستگاه پوز ( کارتخوان ) و یا کارت به کارت، بهای محصولاتی که خریده‌ اند یا خدماتی که دریافت کرده ‌اند را پرداخت می ‌نمایند. بنابراین می‌ توان گفت درآمدهای یک واحد اقتصادی از دو راه اصلی به دست می‌ آید:

1. مبالغی که به وسیله دستگاه کارتخوان به حساب بانکی صاحب شغل واریز می‌ شود.
2. مبالغی که به طور مستقیم ( کارت به کارت ) به حساب بانکی صاحب شغل واریز می‌ شود.

جدول مالیات بر درآمد مشاغل
میزان درآمد اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل	نرخ مالیات متعلق
درآمد 1 تا 200 میلیون تومان	15 درصد
نسبت به مازاد 200 میلیون تومان، تا میزان 400 میلیون تومان درآمد	20 درصد
مازاد بر 400 میلیون تومان درآمد	25 درصد

نحوه محاسبه مالیات مشاغل

موضوع نحوه محاسبه میزان مالیات بر درآمد مشاغل در مواد ۹۴ و ۱۰۰ قانون مالیات ‌های مستقیم مشخص شده اند. که نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل به دو روش انجام می ‌شود:

• مشاغلی که اظهارنامه عملکرد ارسال می‌ کنند.
• مشاغلی که فرم تبصره ماده ۱۰۰ ارسال می ‌کنند.

تکالیف عام مشمولین مالیات بر درآمد مشاغل 

تکالیف مشمولین مالیات بر درآمد مشاغل، قابل تقسیم به دو بخش است: بخش اول ناظر بر عموم و بخش دوم به مشمولین خاص اختصاص دارد. مشمولین اخیر که شامل « طرفین قراردادهای مضاربه »، « وکلا » و همچنین « دفاتر مشاور حقوقی » می‌ شوند، واجد تکالیف خاصی نیز خواهند بود.

1.اعلام شروع فعالیت : صاحبان مشاغل مکلفند ظرف چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت، مراتب را کتبا به اداره امور مالیاتی محل اعلام نمایند. عدم انجام این تکلیف در مهلت مقرر، مشمول جریمه‌ ای معادل ده درصد (10./.) مالیات قطعی و نیز موجب محرومیت از کلیه تسهیلات و معافیت ‌های مالیاتی تا تاریخ شناسایی توسط اداره امور مالیاتی خواهد بود. البته این حکم در مورد صاحبان مشاغلی که برای آنها از طرف مراجع ذی ‌ربط پروانه یا مجوز فعالیت صادر گردیده است، جاری نخواهد بود.

۲.تنظیم و نگهداری دفاتر و یا اسناد و مدارک : کلیه مشمولین مالیات بر درآمد مشاغل، به جز موارد استثنا که ذکر خواهد شد، موظفند دفاتر و یا اسناد و مدارک مربوطه را که با رعایت اصول و ضوابط مربوط از جمله اصول و ضوابط تنظیم دفاتر تجاری موضوع قانون تجارت در خصوص تجار تنظیم می‌ گردد. برای تشخیص درآمد مشمول مالیات، نگهداری و اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس آنها تنظیم کنند. (ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم ). البته در آیین ‌نامه اجرایی این ماده، تنها موردی که به ضوابط قانون تجارت اشاره شده، ناظر بر تنظیم دفتر روزنامه است و در سایر موارد ذکری از ضوابط مذکور نشده و حتی در تعریف دفتر روزنامه و کل مشترک، صرفاً به رعایت اصول استانداردهای حسابداری تصریح شده است.  

مطابق آیین‌ نامه اجرایی شماره ۲۳۰۷۶۱، مشاغل از حیث “حجم” و “نوع” فعالیت به سه گروه مجزا تقسیم ‌بندی شده ‌اند که هر کدام مکلف به انجام تکالیف خاص خود هستند.  

مختصراً، مشاغل گروه اول، مکلف به نگهداری دفاتر روزنامه و کل یا سایر دفاتر، حسب مورد دستی یا ماشینی (مکانیزه – الکترونیکی) متکی به اسناد و مدارک مربوطه هستند. به علاوه، مشمولین این گروه موظف ‌اند به همراه اظهارنامه، مواردی از جمله اطلاعات واردات و صادرات کالاها و خدمات، صورتحساب سود و زیان و همچنین ترازنامه خود را ارائه نمایند. 

در حالی که برای مشاغل گروه دوم، به جای موارد فوق، صرفاً اسناد و مدارک مربوط به معاملات کالا و خدمات و هزینه‌ های مربوط به درآمد، را نگهداری و اقدام به ارائه صورت هزینه ‌های مربوط و همچنین اطلاعات اموال و دارایی‌ های مربوط به فعالیت شغلی نمایند.

تکلیف مشاغل گروه سوم نیز با سایر گروه‌ها متفاوت است. این دسته در کنار نگهداری اسناد و مدارک مربوط به معاملات، خود تنها خلاصه درآمد و هزینه اطلاعات خرید و فروش کالا و خدمات و هزینه‌های مربوط را ارسال می ‌کنند. 

3.تسلیم اظهارنامه مالیاتی : مشمولین مالیات بر درآمد مشاغل مکلفند، اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت‌ های شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه، تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم نمایند.

مواردی که از نگهداری و تنظیم دفاتر مستثنی هستند، شامل این موارد است: الف. مشمولین مالیات مقطوع، موضوع تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم و ب. صاحبان مشاغلی که نسبت به نصب و استفاده از سامانه صندوق فروش مکانیزه اقدام می ‌نمایند. در صورت رعایت آیین ‌نامه اجرایی موضوع تبصره ۲ ماده ۱۶۹ قانون، در نگهداری و ارائه اطلاعات مربوط، تکلیفی برای نگهداری دفاتر موضوع این آیین‌ نامه نخواهند داشت. (ماده ۷ آیین ‌نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم ).

تاثیر اظهارنامه مالیاتی در میزان مالیات مشاغل

به عنوان آخرین عامل مؤثر بر مالیات مشاغل و اصناف، به اظهارنامه مالیاتی و فرم تبصره ماده 100 اشاره می‌کنیم. این عامل به دو صورت می‌تواند روی میزان مالیات مشاغل و اصناف تاثیر بگذارد:

• زمان ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل: هر سال یک ماه برای ارسال اظهارنامه یا فرم تبصره ماده 100 فرصت هست.

اگر در مهلت قانونی ارسال شود؛ اگر ارسال در مهلت قانونی انجام شود، معافیت ماده 101 به آن پرونده تعلق می ‌گیرد و موجب کاهش مالیات می ‌شود.

اما اگر ارسال پس از مهلت قانونی انجام شود، نه‌ تنها از معافیت محروم می‌شود، بلکه اصل مالیات و جریمه عدم ارسال نیز به پرونده تعلق می‌گیرد و موجب افزایش مالیات خواهد شد.

• نحوه تکمیل اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل: اظهارنامه مالیاتی باید با اطلاعات صحیح کامل شده و با استناد به مدارک معتبر ارائه شود. در غیر اینصورت اگر اظهارنامه با اطلاعات نادرست و به قصد کتمان درآمد یا بیش ‌اظهاری هزینه‌ ها تکمیل و ارسال شود، پس از رسیدگی مالیاتی جریمه کتمان به آن پرونده تعلق می ‌گیرد.

مالیات بر درآمد مشاغل آزاد

مالیات بر درآمد مشاغل آزاد، مالیاتی است که از فعالیت ‌های تجاری و حرفه‌ ای افراد به‌ صورت مستقل اعمال می ‌شود.

این مالیات مطابق با میزان درآمد مشمول مالیات و مطابق با قوانین مالیاتی دریافت می ‌شود و عموماً در دسته سوم گروه‌ بندی مشاغل مالیاتی قرار دارند.

مالیات مشاغل خانگی در سال 1403

این مالیات بر‌اساس درآمد حاصل از فعالیت اینگونه کسب ‌وکارها تعیین می‌ شود و معمولاً در گروه سوم از گروه ‌بندی مشاغل قرار می گیرند. مشاغل خانگی در صورتی ‌که درآمد سالانه آنها کمتر از سقف معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات های مستقیم باشد، از پرداخت مالیات معاف هستند و همچنین می ‌توانند از تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم بهره‌ مند شوند.

معافیت مالیات مشاغل و اصناف در سال 1404 چقدر است؟

در قانون بودجه سال 1403 میزان این معافیت 100 میلیون تومان تعیین شد. به این معنی که اگر در سال 1403 درآمد شخصی تا 100 میلیون بوده باشد، از پرداخت مالیات بر درآمد معاف است و اگر بیش از این مبلغ باشد، 100 میلیون تومان از درآمد مشمول مالیاتش کسر می ‌شود.

نکته کاربردی:

 اگر یک واحد شغلی از دستگاه پایانه فروشگاهی با قابلیت درج هویت خریدار استفاده کند، میزان معافیت ماده 101 برای ایشان تا 144 میلیون تومان افزایش می‌ یابد.

شرط برخورداری از معافیت ماده 101 در مالیات بر درآمد مشاغل

قانون ‌گذار برای بهره‌ مندی مشاغل از معافیت مالیاتی، دو شرط تعیین کرده است:

1. اظهارنامه مالیاتی یا فرم تبصره ماده 100 در مهلت قانونی ارسال شود.
2. استفاده از دستگاه کارتخوان و پایانه فروشگاهی در محل کسب

نحوه اعتراض به مالیات بر درآمد مشاغل در سازمان امور مالیاتی  

در صورتی ‌که مودی قائل به اعتراض به مالیات بر درآمد مشاغل اعلام شده است، باید درخواست کتبی خود را همراه با مستندات لازم، ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات، به اداره مالیاتی مربوطه ارائه دهید.

چنانچه برگ تشخیص به صورت قانونی ابلاغ شده باشد، به موجب تبصره ماده 239 قانون مالیات های مستقیم، مودی به صورت پیش فرض، معترض شناخته شده و پرونده‌ مالیاتی او مستقیما به هیات حل اختلاف بدوی ارجاع می‌ شود. اداره مالیات موظف است، اعتراض مودی را بررسی کند. در صورت پذیرش اعتراض، رای به نفع مودی صادر می ‌شود. در غیر این صورت، مودی می تواند نسبت به طرح اعتراض جهت ارجاع پرونده به هیات حل اختلاف مالیاتی اقدام نماید.

. با ارجاع پرونده به دبیرخانه هیات حل اختلاف، پرونده به هیات بدوی ارجاع و با تعیین جلسه رسیدگی، به اعتراض مودی رسیدگی و رای مقتضی صادر می ‌گردد.

اما اگر مودی نسبت به رای هیات حل اختلاف بدوی مالیاتی معترض باشد، به موجب ماده 203 قانون مالیات های مستقیم ، امکان اعتراض به رای هیات حل اختلاف بدوی مالیاتی ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ رای، قابل طرح در هیات حل اختلاف تجدید نظر مالیاتی است. رای هیات حل اختلاف تجدیدنظر قطعی و لازم الاجرا می باشد.

علاوه بر مرجع مذکور، آرای قطعی هیات های حل اختلاف مالیاتی، در هیات ماده 251 مکرر قانون مالیات های مستقیم ، شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت اداری می باشد. 

شرایط و نحوه اعتراض به رای قطعی هیات حل اختلاف مالیاتی نسبت به مالیات بر درآمد مشاغل در دیوان عدالت اداری

با عنایت به الکترونیکی شدن ثبت شکایات، مودی جهت اعتراض به رای هیات حل اختلاف مالیاتی در دیوان عدالت اداری می بایست با مراجعه به دفتر خدمات قضایی نسبت به ارسال سیستمی دادخواست و ضمائم خود به دبیرخانه دیوان عدالت اداری اقدام نماید و ضرورتی به مراجعه به دفاتر دیوان عدالت اداری در دادگستری های مراکز استان یا مراجعه به دبیرخانه دیوان عدالت اداری در تهران نمی باشد. 

نکته کاربردی دیگر اینکه، بر اساس رای وحدت رویه شماره ۹۶۱ مورخ 1393/05/27 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، اعتراض به نظریه سازمان امور مالیاتی به صورت مستقیم و بدون طرح اعتراض در هیات حل اختلاف مالیاتی، قابل طرح در دیوان عدالت اداری نمی باشد.