جرم تخریب اینترنتی | تخریب و اخلال در داده های رایانه ای 

تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی موضوع  ماده ۷۳۶ قانون مجازات اسلامی است که مقرر می دارد : هرکس به طور غیرمجاز دادههای دیگری را از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا حاملهای داده حذف یا تخریب یا مختل یا غیر قابل پردازش کند؛ به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
تحقق جرم تخریب و حذف داده های رایانه ای  ، مقید به طریق یا شگرد خاصی جهت ارتکاب نمی باشد به عبارتی حذف ، تخریب و مختل یا غیر قابل پردازش کردن داده ها چه با تمسک به روشهای فنی صورت گیرد و چه به طرق ، غیرفنی مثلاً تخریب فیزیکی حامل داده مشمول حکم این ماده است .در اثبات این دیدگاه نه تنها میتوان به اطلاق ماده استناد کرد؛ بلکه مبنای جرم انگاری آن نیز این دیدگاه را تأیید می کند زیرا داده ها و اطلاعات رایانه ای خمیرمایه فضای تبادل اطلاعات است. 

ارکان تشکیل دهنده جرم  تخریب اینترنتی

•  رکن قانونی جرم تخریب و اخلال و حذف داده های رایانه ای

رکن قانونی جرم مذکور ماده ۷۳۶ قانون مجازات اسلامی تعزیرات میباشد هرکس به طور غیر مجاز داده های دیگری را از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا حاملهای ،داده حذف یا تخریب یا مختل یا غیر قابل پردازش کند به از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از بیست و پنج میلیون ۲۵,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا صد میلیون (۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

•  رکن مادی جرم تخریب ، اخلال و حذف داده ها

   

رفتارهای موضوع این ماده عبارتند از حذف ،تخریب ،اختلال غیر قابل پردازش کردن حذف ب به معنای پاک کردن و از بین بردن داده – به طور کلی یا جزئی – میباشد

تخریب در اصطلاح حقوقی یعنی خراب کردن اموال به نحوی که مانند سابق قابل استفاده نبا شد ، بنابراین یعنی خراب کردن داده که قانون گذار در بیان نحوه و یا شیوه خراب داده سکوت اختیار کرده .است مطابق تعریف ارائه شده توسط یکی از نویسندگان حقوقی در این حوزه تخریب و خراب کردن داده به معنای پدید آوردن ناخوانیها در داده است .

3 . رکن روانی جرم تخریب ، حذف و اخلال داده های اینترنتی 

این جرم نیز از جرایم عمدی است و باید عالمانه و عامدانه انجام گردد؛ یعنی مرتکب باید در رفتار عمد داشته باشد ،بنابراین رفتار از روی سهل انگاری در این خصوص جرم تلقی نمی..شود همچنین مرتکب باید در غیر مجاز بودن و تعلق داده به دیگری آگاهی داشته باشد این موضوع سوءنیت عام آن را تشکیل میدهد و چون ،جرم مقید به نتیجه است لذا به سوءنیت خاص که قصد تخریب است نیز نیاز دارد .

جرم موضوع ماده ۷۳۶ از جرایم مقید به نتیجه است اما برخی نتیجه آن را ورود ضرر میدانند با این تصور که اگر این رفتارها منتهی به ضرر فرد نشود جرم محقق نخواهد گشت بنابراین اگر دادهها پس از حذف قابل بازیابی باشند چون ضرری به دارنده وارد نشده – هر چند ضرر جزئی وارد شده ولی عرفاً قابل إغماض است – لذا به لحاظ عدم تحقق ،نتیجه جرمی هم محقق نشده است.
در پاسخ باید گفت نتیجه در این جرم از بین رفتن کلی یا جزئی) یا غیرقابل استفاده شدن داده است ضمن اینکه موضوع جرم در اینجا به جهت حمایت از تمامیت داده میباشد نه ورود .ضرر تمامیت داده نیز با رفتار ابتدایی مرتکب از بین رفته است.

مصادیق جرم تخریب ، اخلال و حذف داده های اینترنتی

اختلال در داده ها به معنای ایجاد آشفتگی و نابسامانی در تنظیمات داده هاست. ناخوانا کردن هر رفتاری است که منجر به از بین رفتن تمامیت داده میشود؛ مانند سیاه کردن بخشی از داده یا بر هم زدن واژگان و حروف یا پاک کردن بخشی از آن مع الوصف حذف نیز نوعی تخریب» است.

غیر قابل پردازش کردن دادهها انجام تغییراتی است که علی رغم وجود داده ها آنها را در سامانه غیرقابل پردازش میسازد البته به نظر میرسد اختلال یا غیر قابل پردازش کردن را نمیتوان به عنوان رفتار مجرمانه به حساب آورد بلکه به عنوان نتیجه ای است که از برخی رفتارها همانند تخریب جزئی داده ها ممکن است پدید آید . اعمال فیزیکی در صورتی مشمول ماده ۷۳۶ است که به قصد تخریب دادهها انجام و منتهی به تخریب آنها ، شوند در غیر این صورت تنها تخریب سنتی محقق خواهد شد. از رفتارهای فیزیکی منتهی به تخریب داده میتوان به مواردی همچون ریختن محلول ،نمک قهوه و دیگر پاک کننده ها در کنسول اپراتور و دیگر تجهیزات و یا استفاده از اسید به منظور در معرض مخاطره قرار گرفتن تجهیزات رایانه ای و یا بریدن کابل ها نام برد. رفتارهای نرم افزاری نیز ممکن است مستقیماً منتهی به حذف یا تخریب داده گردد؛ همانند صدور فرمان حذف و یا ارسال برنامه های نرم افزاری تخریب کننده ای چون ویروسها .

نکته مهم در جرم تخریب و حذف داده های رایانه ای : بازیابی داده پس از حذف آن اثری در جرم نبودن رفتار ندارد و مانع از تحقق جرم نمیشود؛ چراکه ،بازیابی حالتی فنی است برای داده ای که در حالت عادی موجود نیست و از بین رفته چنانکه در تخریب فیزیکی بازسازی لباس یا اسکناس پاره شده مانع از تحقق جرم تخریب سنتی نمی.باشد ضمن اینکه محرومیت فرد از داده به عنوان معیار تحقق جرم نیست تا استدلال گردد که بازیابی موجب عدم محرومیت شده است .
با توجه به اینکه ممکن است حذف و تخریب داده ای از طریق تغییر در داده ایجاد شود لذا این احتمال مطرح میشود که در برخی موارد میان جعل اینترنتی – رایانه ای و تخریب و هم پوشانی وجود دارد ناگفته نماند که جدا از اراده و خواست مرتکب در
انجام جعل یا تخریب و اینکه بر خلاف تخریب فقط نسبت به داده های استنادپذیر انجام می شود.

موضوع جرم تخریب و حذف و اخلال داده های اینترنتی 

 اینکه چه دادههایی موضوع جرم تخریب و حذف و اخلال داده ها  مورد حمایت کیفری قانون گذار قرار گرفته است  محل اختلاف است چنان که برخی مطلق دادههای رایانه ای اعم از اینکه واجد ارزش باشد یا نباشد حتی محتویات مبتذل و مستهجن را مورد حمایت قانون گذار میدانند در مقابل برخی عقیده دارند رفتارهای مادی مذکور در ماده ۷۳۶ لزوماً باید نسبت به دادههایی صورت گیرد که از نظر قانونی و شرعی واجد ارزش است. بنابراین تخریب هر نوع داده ای متعلق به دیگری موضوع جرم تخریب و اخلال و حذف داده های رایانه ای می باشد .
گفته شده است مبنای جرم انگاری جرایم رایانه ای جلوگیری از سلب اعتماد اشخاص نسبت به سامانه های رایانه ای است و نه حمایت از محتوای رایانه ای بدیهی است ،تخریب حذف مختل و غیر قابل پردازش کردن داده ها فارغ از اینکه واجد چه محتوایی ،باشد سبب سلب اعتماد اشخاص میشود بنابراین دیدگاه نخست با مبانی مد نظر قانونگذار نزدیک تر است .

مجازات تخریب و حذف و اخلال داده های  رایانه ای 

به موجب ماده 736 قانون مجازات اسلامی هر کس مرتکب جرم تخریب ، حذف و اخلال در داده های اینترنتی شود به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از بیست و پنج میلیون ریال تا صد میلیون ریال و یا هر دو مجازات محکوم می شود .