جرم ترک انفاق

جرم ترک انفاق از جمله جرایم بر ضد حقوق و تکالیف خانوادگی است . مطابق ماد‌‌ه ۵۳ قانون حمایت از خانواده در صورتی که زوج به تعهد قانونی خود نسبت به پرداخت نفقه به زوجه اقدام ننماید علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی مطالبه نفقه ، دارای ضمانت اجرای کیفری بوده و مرتکب جرم ترک انفاق نیز شده است . ماده۵۳ قانون مزبور مقرر می دارد )): هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود.

تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود)) . قانونگذار در جهت تضمین حقوق زوجه و البته حقوق خانواده  برای ترک انفاق از طرف زوج ُ وصف جزایی را در نظر گرفته است و برای عدم پرداخت نفقه زوجه مجازات در نظر گرفته است.

شرایط تحقق جرم ترک انفاق 

 به موجب  ماده 53 قانون حمایت از خانواده شرایط تحقق جرم ترک انفاق عبارتند از :
۱ . مرد استطاعت و توان مالی برای پرداخت نفقه زوجه خود را داشته باشد. مجازات ترک انفاق، فقط بر کسی اعمال می‌شود‌‌ که با وجود‌‌ استطاعت مالی، از تأد‌‌یه نفقه زن خود‌‌ خود‌‌ امتناع کند‌‌.
۲ . مرد از پرداخت نفقه  امتناع نماید. از نفقه در عرف با خرجی زن نیز یاد می شود .
۳ . زن از همسر خود تمکین کند. اطلاق کلمه تمکین، شامل تمکین عام و خاص بود‌‌ه و عد‌‌م تحقق هر یک موجب عد‌‌م تحقق جرم خواهد‌‌ شد‌‌. اثبات عدم تمیکن زوجه به عهده زوج می باشد .

مجازات جرم ترک انفاق

به موجب ماده 53 قانون حمایت خانواده اگر شخصی با داشتن توانایی مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین به او نپردازد یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه خودداری نماید به حبس تعزیری درجه 6  یعنی از 6 ماه الی 2 سال حبس محکوم خواهد شد. با توجه به تصویب قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیزی مجازات جرم ترک انفاق  به حبس ۳ ماه تا ۱ سال کاهش یافته است. لازم به ذکر است که ترک انفاق از جمله جرایم قابل تعلیق است .

ارکان و عناصر تشکیل دهنده جرم ترک انفاق

• عنصر قانونی جرم ترک انفاق

عنصر قانونی جرم یعنی اینکه جرم و مجازات در قانون جرم انگاری گردیده باشد به عبارتی در قانون برای فعل یا ترک فعلی مجازات تعیین شده باشد . این موضوع برگرفته از اصل قانونی بودن جرم و مجازات می باشد. مستند و ماده قانونی جرم ترک انفاق قبل از تصویب قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی بود اما در سال ۱۳۹۱ در ماده 53 قانون حمایت از خانواده  با تغییراتی جزیی جرم انگاری گردیده است.

• عنصر مادی جرم ترک انفاق

عنصر مادی این جرم یعنی اینکه عمل مجرمانه ای به صورت فعل یا ترک فعل در خارج واقع شود. عنصر مادی جرم ترک انفاق، ترک فعل یعنی خودداری و استنکاف زوج از پرداخت نفقه افراد واجب النفقه می باشد. مطابق نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه به شماره 2258/7 مورخ 2/6/1378 جنبه جزایی جرم ترک انفاق موکول به عدم پرداخت نفقه حال است ( حتی یک روز) و اما مطالبه نفقه ایام گذشته (روز گذشته) جنبه کیفری ندارد .

• عنصر روانی جرم ترک انفاق

برای تحقق جرم وجود عنصر روانی یعنی اراده شخص و قصد نتیجه ضروری است، یعنی شخص به صورت عمدی و عامدانه مرتکب جرم گردیده باشد. اراده در ارتکاب جرم یعنی اینکه شخصی به صورت عامدانه بخواهد این عمل را انجام بدهد، ولی اگر جرم به اجبار و اکراه و تهدید صورت گیرد و شخص در انجام آن اراده ای نداشته و حین ارتکاب جرم مسلوب الاختیار بوده  باشد، عنصر معنوی جرم ترک انفاق تحقق نیافته است.

بنابراین، هر گاه زوج در حبس یا توقیف بوده یا به علتی که خارج از اختیار نتواند به زوجه دسترسی پیدا کند و نتواند نسبت به پرداخت نفقه زوجه اقدام نماید و اراده ای در زمان ارتکاب جرم نداشته باشد جرم تحقق پیدا نمی کند.

آیا جرم ترک انفاق قابل گذشت می ‌باشد؟ 

جرم ترک انفاق مطابق ماده 53 قانون حمایت از خانواده از زمره جرایم قابل گذشت می باشد و در صورت گذشت شاکی ( زوجه ) در هر مرحله از تعقیب ، رسیدگی یا اجرای حکم منجر به صدور قرار موقوفی تعقیب می شود.

نمونه شکایت کیفری ترک انفاق

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب

با سلام و درود احتراما اینجانب ……………..به استحضار می رساند :

اینجانب در تاریخ  01/09/1365 طی عقدنامه شماره ۵۴۶۷۳۷۵ دفترخانه ۲۳۲ به عقد دائمی آقای محمد ………. در آمده ام. نامبرده به مدت 8 ماه است که از پرداخت نفقه امتناع نموده و با وجود آمادگی اینجانب برای تمکین از پرداخت نفقه حال اینجانب امتناع می نماید. لذا، مستند به ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده تقاضای تعقیب کیفری نامبرده به جرم ترک انفاق را دارم.

مراحل شکایت کیفری و رسیدگی به ترک انفاق

شکایت ترک انفاق بدین نحو است که زوجه باید پس از تنظیم شکوائیه ترک انفاق به دادسرای محل وقوع جرم و یا دفاتر خدمات قضایی مراجعه و اقدام به ثبت شکایت نماید. پس از اینکه شکایت ثبت شد پرونده از طرف سرپرست دادسرا به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی ارجاع می شود. بعد از تعیین شعبه دادیار از شاکی یا همان زوجه تحقیق می نماید. بعد از تحقیق به زوج احضاریه ارسال می شود که برای تحقیق در دادسرا حضور یابد.

نحوه اثبات جرم ترک انفاق در دادگاه

به موجب ماده 53 قانون حمایت خانواده جرم ترک اتفاق زمانی محقق می شود که زوج با وجود استطاعت مالی  و تمکین زوجه از پرداخت خودداری می نماید. در صورت امتناع زوج، زوجه می تواند با اثبات ترک انفاق میتواند نسبت به شکایت کیفری ترک انفاق اقدام نماید. روشهای اثبات ترک انفاق به شرح ذیل است :

1. شهادت شهود : زوجه برای شکایت ترک انفاق باید شهودی را به دادگاه معرفی کند که در خصوص ترک انفاق زوج شهادت دهند.
2. اقرار: اقرار زوج به ترک انفاق و عدم پرداخت نفقه یکی از دلایل اثبات ترک انفاق می باشد.
3. صورت مجلس پلیس : درصورتی که زوج ، زوجه را از زندگی مشترک اخراج کرده باشد حتما باید  صورت مجلس پلیس را به پیوست شکوائیه ضمیمه پرونده نماید.
4. فیش واریزی وجه : در مواردی که زوجه خود اقدام به پرداخت هزینه های زندگی کرده است باید، اصل فیش و پرینت حساب های مربوطه برای تایید آن به دادگاه ارائه شود.

رای وحدت رویه دیوان عالی کشور با موضوع ترک انفاق 

در رأی وحدت رویه شماره 34 مورخ 30 آبان1360 هیأت عمومی دیوان عالی کشور چنین آمده است : نظر به این که نفقه زن و اولاد واجب‌النفقه که زندگی مشترک دارند معمولاً یک جا و بدون تفکیک سهم هر یک از آنان پرداخته می‌شود ترک انفاق زن و فرزند از ناحیه شوهر در چنین حالت ترک فعل واحد محسوب و مستلزم رعایت ماده 31 قانون مجازات عمومی است و آثار و نتایج متعدد فعل واحد موجب اعمال مقررات مربوط به تعدد جرم نخواهد بود.

بنابراین رأی شعبه دوم دیوان عالی کشور که بر مبنای این نظر صادر شده صحیح و منطبق با موازین قانونی است این رأی به موجب ماده واحده قانون مربوط به وحدت رویه مصوب سال 1328 در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاه‌ها لازم‌الاتباع است .