درخواست صدور اجراییه چک صیادی

درخواست صدور اجراییه چک صیادی امتیازی است که قانونگذار از ابتدای سال ۱۳۹۷ در جهت حمایت از دارنده و تسریع در وصول چک وضع نمود. بر اساس ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک، چک هایی که مشمول مقررات این قانون ( چک های سامانه صدور یکپارچه یا به اصطلاح بانکی چک های صیادی ) بدون نیاز به طرح دعوی مطالبه وجه چک، دارنده می تواند به طرفیت صادر کننده و صاحب حساب مستقیما درخواست صدور اجرائیه نسبت به مبلغ مندرج در وجه چک و حق الوکاله وکیل براساس تعرفه قانونی را از دادگاه درخواست نماید.

لازم به ذکر است، در خصوص چک های غیر صیادی ( اصطلاحا چکهای قدیمی ) امکان صدور اجرائیه بدون اخذ حکم قضایی وجود ندارد و دارنده پس از ثبت دادخواست در مرجع صلاحیت دار و طی مراحل دادرسی و اخذ حکم قضایی می بایست درخواست صدور اجرائیه نماید و متعاقبا آن با تشکیل و ارجاع پرونده اجرائی به واحد اجرای احکام مدنی پیگیر وصول مطالبات خود باشد.

شرایط درخواست صدور اجراییه چک های صیادی 

براساس مقررات قانون صدور چک از جمله مواد ۱۴ و ۲۳ اصلاحی آن، صدور اجراییه چک های صیادی منوط به رعایت شروط اعلامی زیر است و در صورت تجمیع تمامی شروط دادگاه به صورت تضامنی نسبت به صدور اجرائیه علیه صادر کننده و صاحب حساب اقدام می نماید.

1. ثبت مشخصات چک (شامل : تاریخ سررسید، مبلغ، هویت ذینفع و دلیل صدور) در زمان صدور چک توسط صادرکننده و تائید آن توسط ذینفع در سامانه برخط صیاد .
2. در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
3. در متن چک قید نشده باشد، که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
4. گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ۱۴ این قانون و تبصره های آن صادر نشده باشد. 
5. صادرکننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک نداده باشند.

پس بنابراین پس از ارسال درخواست صدور اجراییه چک صیادی و با ارجاع پرونده به دادگاه، قاضی موظف است، ابتدائا با بررسی چک و گواهی عدم پرداخت آن که می بایست دارای کد رهگیری باشد، تحقق شرایط اعلامی مذکور را احراز نماید و با احراز عدم ممنوعیت های قانونی نسبت به صدور دستور، صدور اجرائیه علیه صادر کننده و صاحب حساب اقدام می نماید. که پس از صدور اجرائیه، صادر کننده و صاحب حساب می بایست ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه نسبت به پرداخت مبلغ مندرج در اجرائیه اقدام یا با اخذ موافقت دارنده چک، ترتیبی جهت پرداخت آن بدهد یا مالی به دادگاه معرفی نماید، که اجرای حکم را میسر نماید، در غیر اینصورت براساس درخواست دارنده چک، پرونده اجرائی توسط دفتر شعبه تشکیل و به واحد اجرای احکام مدنی ارسال می گردد و متعاقب ارجاع پرونده محکوم له می تواند با درخواست اخذ استعلامات مقتضی از بانک، پلیس راهور و ثبت اسناد کل کشور نسبت به شناسایی اموال محکوم علیه درسراسر کشور اقدام نماید و در فرض عدم شناسایی اموالی از محکوم علیه، محکوم له می تواند براساس ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی درخواست صدور برگ جلب سیار محکوم علیه را با اذن فک پملپ و ورود به مخفیگاه وی درخواست نماید.

در مقابل دارنده چک جهت اثبات عدم رعایت یا فقدان شرایط صدور اجراییه نسبت به چک صیادی متنازع فیه یا طرح ادعای فقدان بدهی، می بایست نسبت به طرح درخواست توقف عملیات اجرایی و ابطال اجراییه چک صیادی در دادگاه صادرکننده اجراییه اقدام نماید.

تفاوت درخواست صدور اجرائیه چک بلامحل صیادی با مطالبه وجه چک چیست؟

مطالبه وجه چک نیازمند ثبت دادخواست، تشکیل پرونده، پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی، تعیین زمان دادرسی و صدور و قطعیت رای است. لذا تا زمان اتمام تشریفات دادرسی امکان صدور اجراییه چک صیادی میسر نمی باشد و با توجه به حجم بالای دعاوی مطروحه در محاکم، عملا مدت زمان مدیدی پرونده در جریان دادرسی قرار خواهد گرفت. در حالی که با طرح درخواست صدور اجرائیه هزینه دعاوی غیر مالی از خواهان دریافت می گردد و دادگاه به صرف احراز رعایت شرایط صدور اجراییه چک صیادی که در بند صدرالذکر تفصیلا بیان شد، اقدام به صدور اجرائیه می نماید ولی سایر مراحل اجرای حکم کاملا مشابه وصول سایر مطالبات مالی است.

دادگاه صالح برای صدور اجراییه چک صیادی

برای تعیین دادگاه صالح جهت طرح درخواست صدور اجراییه چک صیادی دقیقا مشابه دعوای مطالبه وجه چک عمل می گردد و سه دادگاه برای تقدیم و ثبت این درخواست از حیث محلی واجد صلاحیت می باشند.

1. دادگاه عمومی حقوقی محل صدور چک
2. دادگاه محل اقامت خوانده (صادرکننده) 
3. دادگاه محل استقرار شعبه ای که اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت نموده است.

مراحل صدور اجراییه چک صیادی 

1.خذ گواهی عدم پرداخت دارای کد رهگیری: ابتدا به بانکی که چک را برگشت زده‌اید مراجعه کنید و گواهی عدم پرداخت را همراه با کد رهگیری دریافت کنید. 

2.مراجعه به دفتر خدمات قضایی به همراه اصول چک و گواهی عدم پرداخت : به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و درخواست صدور اجراییه چک صیادی را در قالب فرم درخواست ثبت و مجتمع مربوطه ارسال نمایید.

3.تعیین شعبه و بررسی پرونده : با ارسال دادخواست به صورت سیستمی، دفتر شعبه نسبت به اخذ پرینت و تشکیل پرونده و رفع نواقص احتمالی اقدام و پرونده را به نظر دادگاه جهت صدور اجراییه می نماید. چنانچه چک صیادی و دارای شرایط ماده 23 قانون چک باشد، دستور صدور اجراییه چک صیادی صادر، در غیر اینصورت قرار رد درخواست صادر می شود.

تامین خواسته و دستور موقت در چک صیادی 

تقاضای صدور اجراییه چک صیادی یک امر ترافعی نبوده و لذا دعوا محسوب نمی گردد و صرفا درخواست صدور اجرائیه در قالب متن دادخواست ارائه می گردد. لذا موجب تغییر ماهیت حقوقی آن نخواهد شد. بنابراین دادگاه بدون ورود در ماهیت امر به صرف احراز شرایط صدور اجرائیه، اقدام به صدور دستور اجرا می نماید.

پس با این تفاسیر، امکان طرح درخواست تامین خواسته که به تبعیت از دعوی ماهیتی (مطالبه وجه) مطرح می گردد وجود ندارد. ولی خصوص دستور موقت، تنها در فرض صدور اجرائیه، امکان طرح متعاقب آن در قالب درخواست صدور توقف عملیات اجرائی امکان پذیر می باشد.

طرح دعوی مطالبه وجه چک های صیادی 

هرچند در ماده ۲۳ قانون اصلاحی قانون چک امتیاز طرح درخواست صدور اجرائیه را نسبت به چک های صیادی با رعایت سایر شرایط قانونی برای دارنده چک برقرار نموده است. ولی این امر نافی امکان طرح دعوای مطالبه وجه چک از طریق تقدیم دادخواست در مرجع صلاحیت دار نمی باشد. توضیح اینکه در فرض طرح مستقیم درخواست صدور اجرائیه، خسارت تاخیر تادیه (دیرکرد) به چک تعلق نخواهد گرفت. لذا در مواردی که اموالی از خوانده در دسترس نمی باشد یا صادرکننده چک نسبت به انتقال اموال خود به شخص ثالث اقدام نموده و یا متواری بودن صادرکننده یا عدم وصول وجه چک برای مدت طولانی وجود دارد، طرح دعوی مطالبه وجه چک صیادی بهمراه خواسته الزام صادرکننده به پرداخت خسارت تاخیر تادیه وجه چک از تاریخ صدور چک لغایت زمان وصول آن براساس استفساریه تبصره الحاقی به ماده ۲ قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام به صلاح دارنده نزدیک تراست.

دستور موقت توقف عملیات اجرائی و نحوه ابطال اجراییه چک صیادی 

صادر کننده یا صاحب حساب با فرض داشتن دلایلی دال بر عدم استحقاق دارنده چک و در جهت رفع اثرات حقوقی ناشی از اجرای اجرائیه صادره (توقیف اموال و وصول از محل آنها، رفع ممنوع الخروجی و…) می تواند همزمان با طرح درخواست ابطال اجرائیه چک، درخواست توقف عملیات اجرائی را نماید. که دادگاه با فرض پذیرش اولیه دلایل اعلامی و بدون ورود در ماهیت موضوع با تعیین و اخذ خسارت احتمالی که تشخیص میزان آن از یک تا صد درصد مبلغ وجه چک متغیر است. ( هر چند در رویه قضایی بین ۱۰ تا ۲۵ درصد مبلغ چک لحاظ می گردد) اقدام به صدور قرار توقف عملیات اجرائی می نماید. که متعاقب آن عملیات اجرائی تا زمان صدور حکم قطعی متوقف می گردد.

و منظور از ابطال اجرائیه، باطل و بی اثر نمودن دستور اجرای حکم صادره است. که در قالب برگ اجرائیه اعلام گردیده می باشد. بعنوان مثال اثر صدور اجرائیه و عدم تمکین محکوم علیه به آن، امکان توقیف اموال، صدور دستور جلب سیار و ممنوع الخروج نمودن محکوم علیه برحسب شرایط پرونده مطروحه است. که با ابطال اجرائیه ضمانت اجراهای اعلامی صدرالذکر منتفی می گردد.

که در مواد ۱۴ قانون چک و۲۳ اصلاحی آن رعایت شرایطی را جهت صدور اجرائیه بیان نموده اند، از جمله عبارتند از:

1. ثبت مشخصات چک (شامل : تاریخ سر رسید، مبلغ، هویت ذینفع و دلیل صدور)در زمان صدور توسط صادر کننده و تائید آن توسط ذینفع در سامانه برخط صیاد است.
2. در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
3. در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
4. گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ۱۴ این قانون و تبصره های آن صادر نشده باشد.
5. صادر کننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک نداده باشند.

بنابراین صادر کننده یا صاحب حساب می تواند با طرح درخواست ابطال اجرائیه در قالب دادخواست از دادگاه صادر کننده اجرائیه با اثبات عدم رعایت و تحقق هر یک از شروط اعلامی درخواست ابطال اجرائیه را نمایند. که در صورتی که پرونده در اثنای مراحل اجرا باشد، با ابطال آن کلیه اقدامات صورت گرفته احتمالی از قبیل توقیف اموال و ممنوع الخروجی مرتفع می گردد.

هزینه دعوی ابطال اجراییه چک صیادی

هزینه دادرسی دعوی ابطال اجرائیه چک معادل دعوی غیر مالی است. ولی به کررات مشاهده می گردد، تعدادی از شعبات محاکم با این استدلال که اثر مستقیم این دعوی تحصیل مال یا محرومیت طرف دعوی از دریافت مال است، اقدام به الزام دارنده به پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی نموده اند.که غیر مالی بودن این دعوی بموجب نظریه های مشورتی متعدد صادره از اداره کل حقوقی قوه قضائیه نیز تائید شده است.

صدور اجرائیه علیه ضامن و ظهر نویس چک صیادی 

براساس ماده ۲۳ اصلاحی سال ۱۳۹۷ قانون چک صدور اجرائیه فقط نسبت به صادر کننده و صاحب حساب امکان پذیر است و علیه ضامن و ظهرنویس صدور اجرائیه ای متصور نمی باشد. بنابرانی در این فرض دارنده چک می تواند با طرح دعوی تامین خواسته و مطالبه وجه چک علیه ضامن و ظهرنویس نسبت به احقاق خود اقدام نماید.

الزامات قانونی صادر کننده در صدور چک های جدید ( صیادی ) 

1. لزوم ثبت تمام چک های جدید در سامانه برخط صیاد با ذکر مشخصات چک ( شامل : تاریخ سررسید، مبلغ، هویت ذینفع و دلیل صدور )در زمان صدور توسط صادرکننده و تائید آن توسط ذینفع در سامانه بر خط صیاد است.
2. ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سو اثر نشده از صدور  چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد
3. لزوم صدور چک در وجه ذینفع مشخص ( ذکر دقیق مشخصات هویتی بر اساس کد ملی ) و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل
4. عدم امکان انتقال از طریق ظهرنویسی و جایگزینی پشت نویسی چک های طرح جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد